Ngày Lương thực thế giới năm nay lấy chủ đề “Chung tay vì nguồn thực phẩm và tương lai tốt đẹp hơn” với trọng tâm là sáng kiến “Hand-in-Hand”. Chủ đề này phát đi lời kêu gọi thế giới đẩy mạnh hợp tác nhằm chuyển đổi hệ thống nông nghiệp - lương thực thực phẩm và củng cố an ninh lương thực toàn cầu.
Trong bối cảnh khủng hoảng khí hậu, xung đột và bất ổn kinh tế đang làm gia tăng rủi ro mất an ninh lương thực, thông điệp “chung tay” trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Trong đó, các chính phủ, doanh nghiệp, nông dân và cộng đồng cần hợp tác để xây dựng hệ thống thực phẩm kiên cường, dinh dưỡng và bền vững.
Thách thức toàn cầu đối với hệ thống lương thực
Mặc dù thế giới sản xuất đủ lương thực để nuôi sống 8,2 tỷ người, song vẫn có 673 triệu người đang tổn thương bởi nghèo đói trong năm 2024.
Trong đó, Châu Phi và Tây Á là hai khu vực chịu tác động nghiêm trọng nhất từ thiếu lương thực thực phẩm do xung đột và thời tiết cực đoan. Theo Chương trình Lương thực thế giới (WFP), các vùng Gaza, Sudan và Haiti hiện có 1,9 triệu người đối mặt với nạn đói nghiêm trọng. Trên phạm vi toàn cầu, 733 triệu người bị suy dinh dưỡng, trong khi 2,8 tỷ người không đủ khả năng chi trả cho một chế độ ăn lành mạnh do giá cả leo thang và chi phí sinh hoạt tăng cao.
Các hệ thống nông nghiệp - lương thực, vốn là nguồn sinh kế của hơn 1 tỷ người, đồng thời đóng góp 1/3 lượng phát thải khí nhà kính toàn cầu, đang chịu sức ép ngày càng lớn từ biến đổi khí hậu, khan hiếm tài nguyên và biến động kinh tế.
Báo cáo của Ủy ban Liên chính phủ về biến đổi Khí hậu (IPCC) cho thấy, năng suất cây trồng ở Nam Á đang sụt giảm, mùa vụ thay đổi và sâu bệnh gia tăng. Xung đột Nga - Ukraine năm 2022 cũng khiến giá lương thực tăng 14%, đẩy thêm 71 triệu người vào cảnh nghèo đói.
Ngày Lương thực thế giới 2025 kêu gọi tăng cường hợp tác toàn cầu xây dựng hệ thống lương thực bền vững, bao trùm và thích ứng với biến đổi khí hậu. Ảnh: ORF Online.
Chuyển đổi xanh và quản trị đa trung tâm
Trong bối cảnh an ninh lương thực toàn cầu đang đối mặt nhiều thách thức, các phương thức sản xuất bền vững như nông nghiệp tái sinh được coi là hướng đi tích cực. Những phương pháp này giúp cải thiện độ phì đất, tăng đa dạng sinh học, nâng cao năng suất và giảm phát thải. Tuy nhiên, để chuyển đổi sang hệ thống lương thực bền vững cần có biện pháp quản trị hiệu quả và sự hợp tác chặt chẽ giữa nhiều bên liên quan.
Một đánh giá năm 2024 dựa trên 34 mô hình quản trị cho thấy các mô hình “đa trung tâm”, kết hợp hợp tác công-tư và sự tham gia của cộng đồng, mang lại kết quả bao trùm và bền vững hơn so với các cách tiếp cận rời rạc. Những mô hình này giúp hệ thống lương thực tăng khả năng thích ứng trước các cú sốc như đại dịch hoặc lũ lụt.
Cũng trong những năm gần đây, lĩnh vực nghiên cứu về chuỗi cung ứng lương thực bền vững phát triển mạnh. Kể từ sau 2020, số lượng nghiên cứu về hợp tác liên ngành, truy xuất nguồn gốc kỹ thuật số và kinh tế tuần hoàn gia tăng đáng kể. Trong đó, blockchain được ứng dụng để tăng tính minh bạch và giảm thất thoát, còn mô hình kinh tế tuần hoàn tận dụng phụ phẩm nông nghiệp làm thức ăn chăn nuôi hoặc sản xuất năng lượng sinh học.
Tuy nhiên, phần lớn nghiên cứu này tập trung ở các nước thu nhập cao, trong khi các nước Nam bán cầu vẫn phải gánh chịu gần 80% gánh nặng đói nghèo toàn cầu - một khoảng cách cần được thu hẹp để đảm bảo chuyển đổi công bằng.
Các nghiên cứu liên ngành gần đây cũng nhấn mạnh vai trò của tư duy hệ thống. Một nghiên cứu năm 2025 trên Frontiers in Sustainable Food Systems cho biết, việc vẽ bản đồ mối liên kết trong hệ thống thực phẩm giúp xác định các “điểm đòn bẩy”, ví dụ chuyển đổi sang nông nghiệp sinh thái, vốn có thể nâng cao đa dạng sinh học và cải thiện dinh dưỡng đất và cây trồng.
Cuối cùng, nhiều công trình khác chỉ ra rằng quan hệ đối tác đồng sáng tạo và chia sẻ giá trị, như cơ chế thương mại công bằng, không chỉ giúp tăng thu nhập cho nông dân mà còn mở rộng cơ hội tiếp cận các thị trường bền vững.
Sáng kiến “Hand-in-Hand”
Sáng kiến Hand-in-Hand (HIH) là chương trình trọng điểm của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO), ra đời năm 2019. Sáng kiến nhằm thúc đẩy chuyển đổi hệ thống nông nghiệp - lương thực toàn cầu theo hướng bao trùm, bền vững và thích ứng khí hậu.
HIH hướng tới 4 mục tiêu cốt lõi: Xóa đói giảm nghèo (SDG 1); Chấm dứt nạn đói và suy dinh dưỡng (SDG 2); Giảm bất bình đẳng (SDG 10); Tăng khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu
Sáng kiến này hiện đang hỗ trợ 80 quốc gia tại châu Phi, châu Á, Mỹ Latinh và Trung Đông, sử dụng công nghệ địa không gian, dữ liệu kinh tế - xã hội và mô hình đầu tư để xác định khu vực có tiềm năng tác động cao nhất tới xóa đói giảm nghèo. Thông qua diễn đàn đầu tư, HIH huy động nguồn tài chính công - tư cho chuỗi giá trị nông sản, thích ứng khí hậu và nông nghiệp dinh dưỡng.
Tại Peru, Ethiopia và các quốc đảo Thái Bình Dương, sáng kiến đã giúp nông hộ nhỏ, phụ nữ và thanh niên đa dạng hóa cây trồng, nâng cao khả năng chống chịu khí hậu, giảm thất thoát sau thu hoạch và tham gia vào thị trường công bằng hơn.
Từ những bằng chứng toàn cầu, bài học kinh nghiệm và các mô hình hợp tác, thông điệp của Ngày Lương thực Thế giới 2025 được thể hiện rõ ràng: Chỉ bằng nỗ lực hợp tác và hành động chung, thế giới mới có thể giảm một nửa nạn đói vào năm 2030, hiện thực hóa tầm nhìn của Mục tiêu Phát triển Bền vững số 2 - “Không còn nạn đói”.
Ngày Lương thực Thế giới năm nay là lời kêu gọi mạnh mẽ tới các nhà hoạch định chính sách, doanh nghiệp và cộng đồng toàn cầu: hãy đầu tư vào hệ thống thực phẩm công bằng, dinh dưỡng và bền vững, để mọi người, ở mọi nơi, đều được tiếp cận nguồn thực phẩm tốt hơn cho một tương lai tốt đẹp hơn.
