Thống kê cho thấy, tỷ lệ tử vong do thiên tai ở các nước đang phát triển, nơi chưa có hệ thống cảnh báo sớm toàn diện, cao gấp 6 lần so với các quốc gia có hệ thống cảnh báo toàn diện.
Trong đó, theo báo cáo “Tình hình và xu hướng thích ứng 2025: Các Quốc đảo nhỏ đang phát triển” (STA2025), chỉ 39% quốc đảo nhỏ đang phát triển (SIDS) có hệ thống cảnh báo sớm đa thiên tai (MHEWS), thấp hơn đáng kể so với mức trung bình toàn cầu (52%). Dù số quốc gia có hệ thống cảnh báo sớm đa thiên tai đã tăng so với năm 2015, năng lực cảnh báo và dữ liệu rủi ro thiên tai vẫn rất hạn chế, chỉ 24% SIDS có sẵn các đánh giá về rủi ro.
Việc mở rộng nhanh chóng các hệ thống cảnh báo sớm và tăng cường dịch vụ khí hậu không chỉ giúp SIDS ứng phó hiệu quả hơn với biến đổi khí hậu mà còn tạo ra lợi ích đồng thời trong phát triển bền vững. Ảnh: AusAID.
Bên cạnh đó, phân tích các Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) của SIDS cho thấy, có tới 75% quốc đảo nhấn mạnh tầm quan trọng của dịch vụ thông tin khí hậu, đặc biệt trong các lĩnh vực biển, nông nghiệp, tài nguyên nước và y tế, tuy nhiên, chỉ 25% trong số 34 quốc đảo được khảo sát có khả năng cung cấp dữ liệu khí hậu ở mức tiên tiến.
Do vị trí địa lý biệt lập và thiếu nguồn lực, nhiều SIDS vẫn gặp khó trong việc quan trắc và chia sẻ dữ liệu khí hậu. Cụ thể, chỉ 55% cơ quan khí tượng thủy văn tại các quốc đảo cung cấp dữ liệu thủy văn tiêu chuẩn. Trong khi tỷ lệ người dân sử dụng internet tại một số quốc đảo cũng rất thấp, như Papua New Guinea chỉ đạt 27%. Trong số 45 quốc gia trên thế giới có hệ thống cảnh báo sớm qua di động, chỉ có 1 điểm là quốc đảo nhỏ.
Nguồn lực tài chính hạn chế cũng là rào cản lớn cho các quốc đảo. Gần 3/4 cơ quan khí tượng thủy văn ở SIDS chi hơn một nửa ngân sách cho nhân sự, nhưng lại thiếu hụt cho đầu tư kỹ thuật và duy trì vận hành.
Để khắc phục khoảng trống này, các chuyên gia cho rằng cần thúc đẩy hợp tác khu vực và hỗ trợ quốc tế. Đến nay, Văn phòng Liên hợp quốc về Giảm thiểu rủi ro thiên tai (UNDRR) và Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) đang theo dõi và gắn nhãn các khoản đầu tư cho hệ thống cảnh báo sớm nhằm tăng tính minh bạch và phối hợp. Tính đến tháng 7/2024, có 88 dự án được các ngân hàng phát triển đa phương (MDBs) tài trợ cho SIDS, với tổng giá trị khoảng 2,4 tỷ USD.
Ngoài ra, các cơ chế tài chính toàn cầu như Quỹ Tài trợ quan trắc hệ thống (SOFF) và Sáng kiến rủi ro khí hậu và hệ thống cảnh báo sớm (CREWS) đang cung cấp hỗ trợ dài hạn. Trong đó, SOFF đã phê duyệt 33,2 triệu USD cho 36 SIDS và CREWS đã phân bổ 32,7 triệu USD cho nhiều quốc đảo ở Caribbean, Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương.
Việc mở rộng nhanh chóng các hệ thống cảnh báo sớm và tăng cường dịch vụ khí hậu không chỉ giúp SIDS ứng phó hiệu quả hơn với biến đổi khí hậu mà còn tạo ra lợi ích đồng thời trong phát triển bền vững, giảm rủi ro và bảo vệ sinh kế cho hàng triệu người dân trên các hòn đảo dễ tổn thương nhất thế giới.
