Không gian phát triển mới
Các xã vùng cao ở phía Bắc tỉnh Thái Nguyên được biết đến với những dãy núi trùng điệp, những bản làng xen kẽ uốn lượn dưới chân núi. Dọc tuyến đường tỉnh 258B, những địa danh như An Thắng, Xuân La, Nghiên Loan (trước hợp nhất) được biết đến là những xã khó khăn nhất của tỉnh Bắc Kạn (cũ). Những ngọn núi ngút tầm mắt, dọc khe suối là bình địa nhỏ là nét đặc trưng địa hình nơi đây. Địa hình đồi núi cao nên đất sản xuất của người dân vùng này tương đối ít.
Địa hình núi cao, giao thông chia cắt là lực cản phát triển kinh tế, xã hội nhiều thôn, bản ở xã Nghiên Loan. Ảnh: Ngọc Tú.
Thực hiện chính quyền hai cấp, xã Nghiên Loan (tỉnh Thái Nguyên) được thành lập trên cơ sở hợp nhất các xã Xuân La, An Thắng và Nghiên Loan, diện tích tự nhiên hơn 130km2, dân số hơn 11.000 người. Việc hợp nhất 3 xã mở ra không gian rộng lớn để phát triển nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức trong công tác giảm nghèo, nâng cao đời sống người dân.
Xã Nghiên Loan hiện có 28 thôn, trong đó có nhiều thôn, bản vùng cao, xa xôi, hẻo lánh, đời sống người dân còn gặp nhiều khó khăn.
Những ngày tháng 9, không khí làm việc tại UBND xã Nghiên Loan rất khẩn trương, đã gần trưa, phòng làm việc của lãnh đạo xã vẫn mở cửa. Ông Phạm Minh Tuân, Phó Chủ tịch UBND xã mở đầu câu huyện với chúng tôi với vẻ khá đăm chiêu.
Sau khi hợp nhất, tỷ lệ hộ nghèo của xã hơn 50,4%, tỷ lệ hộ cận nghèo hơn 33,8%. Như vậy hộ nghèo và cận nghèo chiếm tới hơn 84%. Ông Tuân mở đầu câu chuyện.
Ông Tuân chia sẻ, người dân trong xã chủ yếu làm nông nghiệp nhưng đất sản xuất ít, canh tác manh mún, chưa hình thành được vùng trồng cây chủ lực. Chăn nuôi chủ yếu nhỏ lẻ, dịch vụ chưa phát triển. Thực tế khó khăn bắt nguồn do địa hình đồi núi cao, chia cắt, nhiều thôn bản biệt lập trên núi, giao thông đi lại rất khó khăn.
Ngoài khó khăn về thu nhập, mức độ thiếu hụt các chỉ tiêu nhu cầu xã hội cơ bản cũng là thách thức lớn trong công tác giảm nghèo của xã. Trong đó, những tiêu chí việc làm, bảo hiểm y tế, chất lượng nhà ở, hạ tầng cần nguồn lực đầu tư lớn.
“Thách thức lớn nhất sau khi thành lập xã mới là việc nâng cao thu nhập của người dân. Dù đã được đầu tư khá nhiều từ các chương trình mục tiêu quốc gia, nhưng để cải thiện cuộc sống người dân cần nhiều thời gian”, ông Tuân thẳng thắn nhìn nhận thực tế.
Dù đối diện nhiều khó khăn, nhưng không gian phát triển của xã đã được mở rộng, tiềm năng lợi thế cũng dần định hình, nếu được khai thác hiệu quả sẽ mang lại luồng gió mới trong công cuộc giảm nghèo tại địa phương trong những năm tới.
Nuôi gia súc trở thành hướng phát triển kinh tế mang lại thu nhập ổn định cho người dân xã Nghiên Loan. Ảnh: Ngọc Tú.
Hỗ trợ giảm nghèo trọng tâm, trọng điểm
Năm 2025, xã Nghiên Loan đặt ra mục tiêu giảm 5,39% tỷ lệ hộ nghèo, tương ứng với 123 hộ, xã tập trung nguồn lực hỗ trợ các hộ đăng ký thoát nghèo và các hộ có khả năng thoát nghèo trong năm nay.
Trong 123 hộ, hiện có 11 hộ thiếu hụt tiêu chí việc làm; 65 hộ không đạt tiêu chí về nhà ở, 49 hộ nghèo thiếu hụt tiêu chí trình độ giáo dục của người lớn…
Sau khi chính quyền mới hoạt động, xã Nghiên Loan đã chỉ rõ nguyên nhân dẫn khiến tỷ lệ hộ nghèo còn cao. Bên cạnh nguyên nhân khách quan như giao thông đi lại khó khăn, tình hình thiên tai, dịch bệnh ảnh hưởng đến sản xuất, việc người dân thiếu vốn, thiếu kiến thức khoa học kỹ thuật để phát triển sản xuất nâng cao thu nhập cần được tháo gỡ.
Để đạt được mục tiêu giảm 5,39% tỷ lệ hộ nghèo, xã Nghiên Loan xây dựng kịch bản hỗ trợ chi tiết từng hộ. Đối với 11 hộ thiếu hụt tiêu chí việc làm, xã cử cán bộ tư vấn định hướng nghề nghiệp, cung cấp thông tin thị trường lao động, hỗ trợ tìm việc làm.
Ông La Văn Hanh (xã Nghiên Loan) chăm sóc đàn bò. Ảnh: Ngọc Tú.
Đối với các hộ thiếu hụt chỉ tiêu nhà ở, tập trung nguồn lực từ các chương trình mục tiêu quốc gia, chương trình xóa nhà tạm, dột nát để giải quyết. Đến hết năm 2025, toàn bộ 65 hộ khó khăn về nhà ở sẽ có nhà mới.
Trong công tác giảm nghèo, xã Nghiên Loan chú trọng phát triển mô hình sản xuất, nâng cao thu nhập người dân. Trước đây, một số loại cây chủ yếu trồng rải rác ở các xã, chưa hình thành vùng chuyên canh, sau khi hợp nhất, xã Nghiên Loan xác định một số cây trồng chủ lực để mở rộng diện tích. Trong đó, cây hồng không hạt được người dân trồng nhiều ở một số thôn có khí hậu, thổ nhưỡng phù hợp. Đến nay, toàn xã có hơn 50ha cây hồng không hạt, diện tích đã cho thu hoạch từ 20 đến 25ha. Những năm gần đây, quả hồng được giá, người dân có thu nhập khá từ loại cây trồng này.
Không gian địa lý mở rộng cũng giúp Nghiên Loan phát huy tiềm năng về chăn nuôi gia súc. Trên địa bàn xã có chợ bò Nghiên Loan nổi tiếng khắp miền Bắc, mỗi phiên tư thương giao dịch hàng nghìn con trâu, bò. Từ chợ trâu, bò này, nhiều nghề phụ trợ, dịch vụ kèm theo ngày càng phát triển, nổi bật hơn cả là nghề nuôi trâu, bò vỗ béo.
Trước đây, gia đình ông La Văn Hanh, Bản Đính (xã Nghiên Loan) quanh năm chỉ trồng 2 vụ lúa, gạo không đủ ăn, đời sống luẩn quẩn trong nghèo đói. Từ khi nghề nuôi trâu, bò vỗ béo phát triển nhanh, nhiều hộ có thu nhập khá, ông Hanh cũng đầu tư chuồng nuôi 4 con bò.
Ông Hanh cho biết, gia đình được cấp 2 con bò từ dự án hỗ trợ giảm nghèo của xã, ngoài ra gia đình cũng thường xuyên đến chợ tìm những con bò gầy về nuôi vỗ béo. Bò dự án sinh sản, đàn bò ngày càng đông sẽ tạo thu nhập ổn định. Đối với trâu, bò vỗ béo, sau khi nuôi 2 tháng, mỗi con cũng có thể lãi từ 1 đến 2 triệu đồng. Đây là nguồn thu nhập không nhỏ với người dân nông thôn.
Ông Phạm Minh Tuân, Phó Chủ tịch UBND xã Nghiên Loan cho biết, xã tập trung phát triển đàn đại gia súc do phù hợp với thực tế địa phương. Hiện đã có hàng trăm hộ nuôi trâu, bò vỗ béo. Chăn nuôi phát triển, nhiều hộ tận dụng đất đồi, đất soi bãi trồng cỏ voi để bán. Trên địa bàn xã cũng đã có những hợp tác xã nuôi hơn 300 con bò, tạo việc làm cho nhiều người dân ở địa phương.
“Từ nguồn lực của các chương trình mục tiêu quốc gia, xã hỗ trợ người dân con giống, hỗ trợ thủ tục vay vốn tín dụng chính sách, khuyến khích thành lập các hợp tác xã, tổ hợp tác chăn nuôi từ đó hình thành vùng nuôi trâu, bò có quy mô lớn. Xã cũng khuyến khích hợp tác xã xây dựng lò mổ để phục vụ nhu cầu của người dân địa phương”, ông Tuân cho biết thêm.
Một số hợp tác xã tại xã Nghiên Loan nuôi trâu bò quy mô hàng trăm con. Ảnh: Ngọc Tú.
Xã Nghiên Loan đặt mục tiêu đến năm 2030 không còn hộ nghèo (theo chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2021-2025), xã đạt chuẩn nông thôn mới. Dự kiến giai đoạn 2025 đến 2030 nguồn lực cần hơn 232 tỷ đồng từ các chương trình mục tiêu quốc gia. Trong đó, nguồn lực từ Chương trình MTQG Giảm nghèo bền vững khoảng 125 tỷ đồng; Chương trình MTQG Xây dựng nông thôn mới 20 tỷ đồng; Chương trình MTQG phát triển kinh tế xã hội vùng dân tộc và miền núi 87 tỷ đồng.
