Vùng đất cằn Lập Thạch thoát nghèo nhờ thanh long ruột đỏ

Đến Lập Thạch vào đúng buổi trưa nắng rót mật trên những triền đồi sỏi đá của xã Lập Thạch (tỉnh Phú Thọ). Vùng đất vốn khắc nghiệt, quanh năm thiếu nước, thoai thoải đồi rừng cằn cỗi ngày nào, giờ nổi bật bởi sắc đỏ rực rỡ của những vườn thanh long trải dài tít tắp. Trên những luống cây xanh tốt, tiếng cười nói xen lẫn tiếng kéo cắt quả rộn ràng. Người dân nơi đây gọi đó là “mùa no ấm” - mùa của đổi thay, sau nhiều năm nỗ lực vươn lên từ gian khó.

Từ đồi keo bạc màu đến mùa quả đỏ

Dẫn chúng tôi men theo lối mòn lên khu đồi rộng lớn, anh Nguyễn Đức Thành, thôn Hồng Thái, xã Lập Thạch vừa đi vừa kể chuyện: “Ngày xưa nơi đây chỉ có trồng keo. Mỗi năm thu chẳng được bao nhiêu. Đồi thì bạc màu, cỏ mọc còn không nổi, nói gì đến trồng cây ăn quả”. Thế nhưng, khi dự án hỗ trợ trồng thanh long ruột đỏ được triển khai, người dân được hướng dẫn cải tạo đất, hỗ trợ giống, phân bón, kỹ thuật…”, anh Thành quyết tâm đổi thay cách làm giàu.

Năm đầu tiên, kết quả vượt cả mong đợi. “Chỉ sau khoảng 7 tháng, cây đã cho lứa quả đầu tiên. Trung bình mỗi năm 6 vụ, sản lượng ổn định, thị trường tiêu thụ tốt. Tôi mạnh dạn mở rộng diện tích, đến giờ đã có 5 ha thanh long ruột đỏ”, anh Thành nói, giọng lộ rõ niềm vui.

Mỗi năm, vườn thanh long của gia đình anh thu khoảng 100 tấn, doanh thu gần 2 tỷ đồng. Trừ các chi phí như phân bón, nhân công, lợi nhuận vẫn đạt hơn 1 tỷ đồng - con số mà trước đây anh “không dám mơ tới”. Mô hình của gia đình cũng tạo việc làm thường xuyên cho 7 lao động trong xã, với thu nhập ổn định theo mùa thu hoạch.

Sản phẩm thanh long ruột đỏ của anh Thành hiện đã đạt chuẩn, tham gia chương trình OCOP, trở thành một trong những sản phẩm nông nghiệp tiêu biểu của xã Lập Thạch.

Không riêng gia đình anh Thành, hiện toàn xã Lập Thạch có trên 300 héc-ta thanh long ruột đỏ, tập trung ở các vùng Xuân Hòa, Vân Trục, Quang Sơn, Ngọc Mỹ… cho thu hoạch ổn định, năng suất bình quân từ 15-20 tấn/ha/năm. Dự kiến năm 2025, toàn xã sẽ đạt khoảng từ 4.000-5.000 tấn quả.

Những con số biết nói ấy minh chứng cho nỗ lực vươn lên mạnh mẽ của người dân trên vùng đất cằn cỗi. Đó cũng là hướng đi nhằm thoát nghèo ở đây. 

Nhà nước chung tay, dân mạnh dạn làm giàu

Trao đổi với phóng viên, ông Dương Mạnh Tiến, Trưởng phòng Kinh tế, xã Lập Thạch, cho biết địa phương đã mạnh dạn triển khai chương trình thí điểm phát triển vùng thanh long ruột đỏ bền vững phục vụ xuất khẩu. Chương trình được thực hiện theo mô hình chuỗi liên kết sản xuất - tiêu thụ, từ hỗ trợ đầu vào đến tổ chức thị trường.

“Cái được lớn nhất là người dân đã thay đổi tư duy, từ trồng keo, ngô, sắn giá trị thấp chuyển sang cây hàng hóa có giá trị kinh tế cao, biết làm theo quy trình, theo thị trường, theo liên kết”, ông Tiến nhấn mạnh.

Được biết, để có được thành công ngày hôm nay, đã có hàng loạt chính sách hỗ trợ đã được triển khai đồng bộ như: Hỗ trợ giống 100%; hỗ trợ 50% phân bón, người dân đối ứng phần còn lại; hỗ trợ 50% hệ thống tưới; hỗ trợ 60% chi phí xây trụ bám; hỗ trợ cải tạo đất: 59,7 ha đã được hỗ trợ; hỗ trợ thành lập hợp tác xã: 4 HTX đã ra đời, kết nối sản xuất - tiêu thụ; hỗ trợ xây dựng hạ tầng nội đồng: đường giao thông nội vùng, đường điện hạ thế đã hoàn thành; hỗ trợ tem nhãn, đóng gói, xúc tiến thương mại, quảng bá thương hiệu.

Nhờ đó, mô hình thanh long ruột đỏ không chỉ giúp người dân tăng thu nhập, mà còn hình thành được vùng sản xuất hàng hóa quy mô lớn, hướng tới xuất khẩu bền vững.

Hiện, giá bán thanh long ruột đỏ hiện dao động: 20.000-25.000 đồng/kg (loại 1); từ 13.000-15.000 đồng/kg (loại 2). Sau khi trừ chi phí, người trồng thanh long thu lãi 200-250 triệu đồng/ha/năm, mức thu nhập cao so với mặt bằng nông nghiệp miền núi trung du.

Mô hình cũng đang giải quyết việc làm ổn định cho khoảng 500  lao động tại các vùng trồng, góp phần quan trọng trong mục tiêu giảm nghèo bền vững của địa phương.

Mở đường cho xuất khẩu

Ông Nguyễn Thuận Thành, Phó phòng Kinh tế xã Lập Thạch, cho biết: “Muốn thanh long Lập Thạch đi xa, phải làm bài bản từ sản xuất đến truy xuất nguồn gốc, từ chứng nhận VietGAP đến đóng gói, bảo quản, liên kết doanh nghiệp”.

Đến nay, xã Lập Thạch đã: Xây dựng 9 vùng đạt chuẩn VietGAP, diện tích 38,42 ha. Được cấp mã vạch, mã code vùng trồng. Thành lập 4 Hợp tác xã để tổ chức sản xuất - tiêu thụ. Kết nối tiêu thụ với các thương lái và hệ thống siêu thị phía bắc. Bước đầu, thanh long được xuất khẩu sang Trung Quốc qua đường tiểu ngạch và đang chuẩn hóa theo hướng chính ngạch. 

Điều quan trọng là sau chương trình, cán bộ, đảng viên và người dân đã có sự thay đổi mạnh mẽ trong tư duy phát triển nông nghiệp: không còn sản xuất manh mún, tự phát, mà chuyển sang liên kết - tiêu chuẩn hóa - đảm bảo chất lượng để tăng hiệu quả kinh tế.

Cũng theo ông Thành, vùng trồng thanh long ruột đỏ ở Lập Thạch không chỉ tạo ra sinh kế ổn định, mà còn mở ra hướng phát triển nông nghiệp thích ứng biến đổi khí hậu, bởi thanh long là cây chịu hạn tốt, ít sâu bệnh, chi phí đầu tư thấp hơn nhiều loại cây ăn quả khác.

Hệ thống tưới tiết kiệm được hỗ trợ đang giúp người dân chủ động hơn trong mùa khô; các tuyến đường nội đồng hoàn thành giúp vận chuyển hàng hóa thuận lợi; việc hình thành các HTX giúp nông dân tiếp cận kỹ thuật mới, nâng cao chất lượng sản phẩm.

Trong tương lai, Lập Thạch sẽ tiếp tục mở rộng diện tích theo quy hoạch, tăng vùng sản xuất đạt chuẩn VietGAP, tiến tới GlobalGAP để đáp ứng yêu cầu xuất khẩu chính ngạch.

Cuối buổi chiều, khi mặt trời lấp ló sau những dãy đồi, những giỏ thanh long đỏ au được chất lên xe, chuẩn bị cho chuyến hàng đi Hà Nội. Từ những vạt đồi cằn cỗi, thanh long ruột đỏ đã hồi sinh cả một vùng đất, giúp người dân thoát nghèo, vươn lên làm giàu chính đáng.