Liên tiếp xảy ra phá rừng đặc dụng
Khu vực phía Bắc tỉnh Thái Nguyên hiện có nhiều khu rừng đặc dụng có tính đa dạng sinh học cao, trong rừng nhiều loại gỗ quý. Tiêu biểu là Vườn Quốc gia (VQG) Ba Bể, diện tích hơn 10.000ha và vùng đệm hàng chục nghìn ha. Vùng lõi VQG Ba Bể hiện còn lưu giữ được quần thể cây gỗ nghiến hàng trăm năm tuổi, là tài sản quý cần được bảo vệ nghiêm ngặt. Những cây nghiến vài người ôm không xuể là tài nguyên vô giá nhưng cũng là mục tiêu dòm ngó của lâm tặc.
Vườn Quốc gia Ba Bể có hệ động, thực vật phong phú, nổi bật là quần thể cây nghiến (nhóm IIA). Ảnh: Sơn Lâm.
Hơn chục năm trước, lâm tặc thi thoảng vẫn lén lút vào rừng chặt trộm rồi xẻ thành ván, thành thớt mang đi bán. Vài năm gần đây, rừng được bảo vệ tốt hơn, ít xảy ra chặt phá trái phép. Mọi thứ yên bình trôi đi, ai cũng ngỡ rừng Ba Bể giờ đã thực sự bình yên.
Đầu năm 2025, trong một lần đi công tác ở các xã vùng đệm của VQG Ba Bể, chúng tôi đã được nghe dân tình rỉ tai về những phi vụ vượt “tường lửa” luồn sâu vào rừng Ba Bể chặt nghiến.
Sau sáp nhập các xã, chúng tôi có dịp trở lại Đồng Phúc, Nam Cường, những xã vùng đệm của Vườn. Những thôn bản gần rừng vẫn yên bình, núi đá bạt ngàn vẫn phủ màu xanh của cây cối. Nhưng đó chỉ là bề ngoài, phía trong rừng, nhiều cây nghiến đã bị chặt hạ, rừng xanh đang "chảy máu".
Cây nghiến đầu tiên chặt hạ bị phát hiện là ở thôn Nặm Dài (xã Nam Mẫu cũ), xã Ba Bể (sau sáp nhập), tổng khối lượng hơn 24,3m3. Sau đó 1 ngày (9/1/2025), cũng tại thôn Nặm Dài, lực lượng chức năng tiếp tục phát hiện 3 cây nghiễn nữa bị chặt hạ, tổng khối lượng hơn 7m3. Cả hai vụ này đều không xác định được đối tượng.
Từ những cây nghiến bị chặt hạ lẻ tẻ, bắt đầu cho thấy dấu hiệu của việc phá rừng quy mô lớn xảy ra trong VQG Ba Bể. Chỉ riêng đầu tháng 8/2025, lực lượng chức năng đã phát hiện 22 cây nghiến bị chặt hạ tại 16 vị trí trên địa bàn xã Đồng Phúc và xã Nam Cường.
Nhận thấy quy mô phá rừng lớn, phức tạp, ngày 9/8 Hạt Kiểm lâm VQG Ba Bể bàn giao hồ sơ vụ việc khai thác rừng trái pháp luật cho Cơ quan cảnh sát điều tra Công an tỉnh Thái Nguyên với mức độ thiệt hại xác định gồm 22 cây gỗ Nghiến (Nhóm IIA), với tổng khối lượng hơn 118 m3.
Sự việc càng trở nên nghiêm trọng, khi lực lượng chức năng liên tiếp phát hiện thêm nhiều vụ phá rừng. Từ ngày 17/8 đến 2/9, lực lượng chức năng phát hiện thêm 4 vụ phá rừng, hơn 15 cây nghiến bị chặt hạ.
Như vậy, chỉ trong 8 tháng năm 2025, lực lượng chức năng đã phát hiện 45 cây nghiến bị chặt hạ. Theo báo cáo của Ban quản lý VQG Ba Bể, từ đầu năm đến hết tháng 8 đã xảy ra 13 vụ vi phạm Luật Lâm nghiệp, tăng 10 vụ so với cùng kỳ (trong đó có 8 vụ phá rừng trái phép).
Đánh giá ban đầu cho thấy, hầu hết các vụ chặt nghiến trái phép diễn ra vào khoảng thời gian từ tháng 3 đến tháng 7/2025. Các vụ phá rừng diễn ra ở nhiều khu vực thuộc vùng lõi VQG Ba Bể và vùng đệm là rừng phòng hộ của một số xã lân cận.
Hiện trường vụ phá rừng xảy ra tại Vườn Quốc gia Ba Bể. Ảnh: Sơn Lâm.
Buông lỏng quản lý
Tình trạng phá rừng ở VQG Ba Bể diễn ra trong thời gian dài, suốt nhiều tháng, lâm tặc đã luồn sâu vào rừng để chặt hạ cây nghiến. Tuy nhiên, việc phát hiện, ngăn chặn, xử lý diễn ra chậm chạp.
Đầu tháng 8, Chi cục Kiểm lâm tỉnh Thái Nguyên đã phối hợp với VQG Ba Bể đi kiểm tra thực tế, xác định đây là vụ phá rừng quy mô lớn, tuy nhiên lực lượng chức năng sở tại chưa kiểm tra, phát hiện kịp thời, chưa lập hồ sơ xử lý vụ việc. Lãnh đạo VQG Ba Bể chưa báo cáo kịp thời cấp trên khi tiếp nhận thông tin báo cáo của hạt kiểm lâm trực thuộc. Tình trạng buông lỏng quản lý, thiếu trách nhiệm dẫn đến tình hình phá rừng trong VQG Ba Bể diễn biến phức tạp, xảy ra ở nhiều nơi.
Liên quan đến vụ việc, Công an tỉnh Thái Nguyên đang đẩy nhanh tiến độ điều tra, xử lý vụ án phá rừng xảy ra tại VGG Ba Bể. Đến ngày 9/9 đã có 14 bị can, trong đó có 2 cán bộ lãnh đạo thuộc Ban quản lý Vườn quốc gia Ba Bể bị khởi tố, tạm giam để phục vụ điều tra. Trong đó, 12 đối tượng bị khởi tố là người dân trực tiếp tham gia phá rừng, 2 lãnh đạo thuộc VQG Ba Bể bị khởi tố do "Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng" quy định tại Điều 360 Bộ luật Hình sự 2015.
Bên cạnh buông lỏng quản lý, thiếu tuần tra, kiểm tra rừng thường xuyên, rừng bị phá còn xuất phát từ nguyên nhân đời sống người dân sinh sống gần hoặc trong vùng lõi của VQG Ba Bể gặp nhiều khó khăn.12 đối tượng bị khởi tố do phá rừng trái phép đều ở các thôn Bản Lồm và Phiêng Cà-Cọn Poỏng (xã Nam Cường), đây là những thôn đặc biệt khó khăn, người dân sinh sống giáp rừng đặc dụng của VQG Ba Bể.
Ông Trần Đức Trung Thiên, Chủ tịch UBND xã Nam Cường cho biết, thời điểm trước sáp nhập, chính quyền địa phương đã tuyên truyền, tuy nhiên do cuộc sống khó khăn, người dân bất chấp vào rừng chặt nghiến để kiếm tiền. Vị trí cây bị chặt hạ nằm xa khu dân cư, khu vực hẻo lánh nên khó quản lý.
Theo ông Triệu Quang Hùng, Chủ tịch UBND xã Đồng Phúc, địa bàn xã rộng nhưng tổ kiểm lâm phụ trách địa bàn chỉ có 4 người. Thời gian gần đây xã liên tục yêu cầu trưởng thôn phổ biến quy định của pháp luật về quản lý, bảo vệ rừng đến người dân. Xã cũng yêu cầu các thôn, các tổ tuần rừng phối hợp lực lượng kiểm lâm tăng cường tuần tra, kiểm soát để bảo vệ rừng.
Lực lượng kiểm lâm kiểm tra hiện trường phá rừng. Ảnh: Sơn Lâm.
Trước thực trạng phá rừng ở VQG Ba Bể diễn biến phức tạp, ngày 29/8, UBND tỉnh Thái Nguyên ban hành kế hoạch tuần tra, kiểm tra, truy quét, xử lý các hoạt động khai thác, mua bán, vận chuyển, tàng trữ, chế biến lâm sản trái pháp luật trên địa bàn VQG Ba Bể. Từ 30/8 đến ngày 5/9, VQG Ba Bể đã thành lập 4 tổ truy quét, gồm 28 kiểm lâm viên của Vườn và 6 cán bộ công an các xã Nam Cường, Đồng Phúc, Ba Bể.
Các tổ công tác đã thực hiện 24 cuộc tuần tra, kiểm tra, truy quét toàn bộ diện tích rừng đặc dụng, rừng tự nhiên thuộc Vườn quản lý. Kết quả, từ ngày 31/8 đến ngày 5/9, các tổ tuần tra đã phát hiện 10 cây gỗ nghiến bị chặt hạ trái phép với tổng khối lượng hơn 38m3. Hiện tại, các tổ vẫn đang tiếp tục tuần tra, kiểm tra. Tỉnh Thái Nguyên đã điều động 13 kiểm lâm viên cho VQG gia Ba Bể để tăng cường quản lý, bảo vệ rừng đặc dụng.
Chủ tịch UBND tỉnh Thái Nguyên cũng đã yêu cầu Ban quản lý VQG Ba Bể nghiêm túc rà soát, chấn chỉnh hoạt động, tăng cường trách nhiệm trong quản lý, bảo vệ tài nguyên rừng, kịp thời ngăn chặn, xử lý các hành vi vi phạm pháp luật về lâm nghiệp. VQG Ba Bể phải kiểm điểm, xử lý nghiêm trách nhiệm của tập thể, cá nhân có liên quan nếu để xảy ra tình trạng khai thác, phá rừng trái pháp phép, phối hợp chặt chẽ với cơ quan chức năng để bảo vệ hiện trường, thu thập tài liệu, điều tra, xử lý nghiêm theo quy định.
