Văn hóa Việt Nam: 80 năm soi đường dân tộc

Hành trình khẳng định vai trò văn hóa dân tộc

Lịch sử đã khắc ghi dấu mốc 28/8/1945, khi Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Tuyên cáo thành lập Chính phủ lâm thời gồm 13 Bộ, trong đó có Bộ Thông tin, Tuyên truyền – tiền thân của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ngày nay. Từ khi có Đảng lãnh đạo, văn hóa luôn được xác định là một mặt trận trọng yếu. Đề cương Văn hóa Việt Nam năm 1943 đã đặt nền tảng cho sự phát triển với 3 nguyên tắc “Dân tộc – Khoa học – Đại chúng”. Các Nghị quyết của Trung ương, Bộ Chính trị qua nhiều giai đoạn tiếp tục khẳng định văn hóa là hồn cốt dân tộc, là động lực phát triển và là sức mạnh mềm của quốc gia.

Trải qua 8 thập kỷ, ngành Văn hóa đã viết nên bản trường ca với nhiều cung bậc, hành trình, từ khúc nhạc hào hùng của văn hóa kháng chiến đến những bước đi hội nhập tự tin của thể thao, từ hành trình đưa hình ảnh Việt Nam ra thế giới tới mục tiêu báo chí – mạch dẫn tri thức và cầu nối niềm tin giữa Đảng với Nhân dân.

Những năm gần đây, nhận thức về vị trí, vai trò của văn hóa trong phát triển bền vững đất nước ngày càng sâu sắc. Văn hóa hiện diện trong hầu hết các Nghị quyết, Chiến lược, Kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội. Toàn ngành đã chuyển từ tư duy “làm văn hóa” sang “quản lý nhà nước về văn hóa”, tiệm cận định hướng quản trị hiện đại. Đặc biệt, Quốc hội đã thông qua Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa giai đoạn 2025 – 2035, đánh dấu bước đi chiến lược trong xây dựng thể chế.

Môi trường văn hóa được quan tâm, trở thành phong trào rộng khắp, nơi người dân vừa là chủ thể sáng tạo vừa là người thụ hưởng. Nhiều mô hình bảo tồn giá trị truyền thống, nhất là của đồng bào dân tộc thiểu số, đã lan tỏa hiệu quả; đời sống tinh thần của nhân dân được nâng cao, khoảng cách hưởng thụ văn hóa giữa các vùng miền dần thu hẹp.

Công nghiệp văn hóa định hình các hướng phát triển sáng tạo, từng bước chuyên nghiệp, đóng góp tích cực cho kinh tế. Ngoại giao văn hóa chuyển từ “giao lưu” sang “hợp tác thực chất”, gia tăng sức mạnh mềm quốc gia. Thể thao quần chúng phát triển, thể thao thành tích cao khẳng định vị thế trên đấu trường quốc tế. Du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, liên tục được vinh danh là điểm đến hàng đầu khu vực và thế giới. Báo chí, xuất bản tiếp tục giữ vai trò tiếng nói của Đảng, Nhà nước, đồng thời là diễn đàn của Nhân dân.

Phát biểu tại Lễ kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống ngành Văn hóa (28/8/1945 - 28/8/2025), Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng nhấn mạnh: “Hơn lúc nào hết, toàn ngành phải giữ nhịp và tạo nhịp mới: Giữ lấy giá trị cốt lõi, bảo đảm dòng chảy văn hóa dân tộc không lạc hướng; đồng thời thúc đẩy sáng tạo, tạo động lực mới cho sự phát triển”.

Bộ trưởng cũng khẳng định quyết tâm khắc phục những điểm nghẽn, phát huy bản lĩnh, thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và Nhân dân tin tưởng giao phó, đưa sự nghiệp phát triển văn hóa bước vào kỷ nguyên mới với những thành tựu mới, dấu ấn mới, góp phần xây dựng đất nước Việt Nam giàu mạnh, dân chủ, công băng, văn minh, phồn vinh và hạnh phúc.

Giữ nhịp cũ, tạo nhịp mới, đi trước soi đường cho dân tộc, kiến tạo sức mạnh mềm quốc gia 

Trong diễn văn tại Lễ kỷ niệm 80 năm truyền thống ngành Văn hóa, Tổng Bí thư Tô Lâm đã khái quát những bài học lớn từ thực tiễn cách mạng và định hướng những nhiệm vụ trọng tâm để văn hóa thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, nền tảng tinh thần của dân tộc.

Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh, những thành tựu của ngành Văn hóa trong 80 năm qua chính là kết quả của việc kiên định đường lối đúng đắn của Đảng, đặt văn hóa ngang tầm với chính trị, kinh tế, xã hội và luôn đặt con người ở trung tâm. Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: “Mọi thành tựu văn hóa đều bắt đầu từ việc tôn trọng quy luật văn hóa, giải phóng sức sáng tạo của cán bộ, khơi dậy sức mạnh cộng đồng để bừng sáng". 

"Văn hóa xây nên dáng hình dân tộc, định hình hệ giá trị quốc gia, bồi đắp hệ giá trị gia đình, hệ giá trị con người Việt Nam thời kỳ mới: yêu nước, nhân ái, đoàn kết, trung thực, trách nhiệm, sáng tạo, kỷ cương, khát vọng", Tổng Bí thư Tô Lâm nói.

Từ thực tiễn cách mạng gần một thế kỷ, Tổng Bí thư đã rút ra năm bài học lớn. Trước hết, bản sắc chính là gốc, còn hội nhập là cành. Bản sắc giúp dân tộc trường tồn, còn hội nhập mở ra cơ hội lan tỏa và phát triển. Thứ hai, văn hóa chỉ có thể nở hoa khi được nuôi dưỡng trong một môi trường lành mạnh, được đầu tư thỏa đáng – bởi “đầu tư cho văn hóa là đầu tư cho tương lai, cho mạch nguồn sức mạnh dân tộc”. Thứ ba, văn hóa phải hòa vào đời sống, thấm sâu đến từng gia đình, cộng đồng, cơ quan, doanh nghiệp để thực sự trở thành nền tảng tinh thần của xã hội. Thứ tư, trong kỷ nguyên số, sáng tạo là mạch chủ, đổi mới là phương thức và liên kết là động lực, giúp giá trị văn hóa nhân lên bội phần. Và cuối cùng, văn hóa chỉ trường tồn khi được vận hành bằng sự chung tay của toàn dân, từ đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ, nghệ nhân, vận động viên cho đến cộng đồng doanh nghiệp, người dân.

Tổng Bí thư Tô Lâm đồng thời chỉ rõ, bối cảnh toàn cầu hiện nay đang biến đổi sâu sắc với kinh tế số, kinh tế xanh, đô thị thông minh, cạnh tranh chiến lược gay gắt và sự thâm nhập mạnh mẽ của các sản phẩm văn hóa ngoại lai. Trong tình hình ấy, văn hóa càng phải đi trước một bước, đóng vai trò “soi đường, dẫn dắt, bồi đắp bản lĩnh, củng cố niềm tin, hình thành năng lực mềm quốc gia”.

Trên tinh thần đó, Tổng Bí thư đề nghị toàn ngành Văn hóa tập trung triển khai đồng bộ 10 nhóm nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm. Trong đó có việc tiếp tục quán triệt và cụ thể hóa quan điểm của Đảng về văn hóa thành các chiến lược, quy hoạch, chương trình có trọng tâm, trọng điểm; xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh gắn với giáo dục đạo đức, lối sống, văn hóa số; bồi dưỡng và trọng dụng đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ, nghệ nhân, huấn luyện viên, doanh nhân du lịch; phát triển công nghiệp văn hóa và kinh tế sáng tạo thành trụ cột mới của tăng trưởng; bảo tồn và phát huy di sản gắn với sinh kế cộng đồng, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số; tạo bứt phá trong thể thao, du lịch và ngoại giao văn hóa; đồng thời thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, xây dựng “lá chắn mềm” là hệ giá trị, niềm tin, chuẩn mực xã hội.

“Trong thời đại số, sáng tạo phải là mạch chủ, đổi mới phải là phương thức và liên kết phải trở thành động lực,” Tổng Bí thư khẳng định, đồng thời kêu gọi toàn ngành nỗ lực chấn hưng, phát triển văn hóa Việt Nam, để văn hóa thực sự soi đường cho quốc dân đi tới, góp phần xây dựng đất nước phồn vinh, hạnh phúc.