Sáng 25/11, tại Hà Nội, Báo Tuổi Trẻ phối hợp với Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) tổ chức tọa đàm “Cải thiện chất lượng môi trường không khí đô thị”. Đây là một trong những hoạt động ý nghĩa thuộc Dự án "Lồng ghép chống chịu biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường để phát triển các đô thị xanh".
Báo Tuổi Trẻ phối hợp với Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) tổ chức tọa đàm “Cải thiện chất lượng môi trường không khí đô thị”. Ảnh: Danh Khang.
Tại tọa đàm, ông Lê Hoài Nam, Phó Cục trưởng Cục Môi trường, cho biết ô nhiễm không khí tại Hà Nội và nhiều tỉnh phía Bắc, đặc biệt khu vực Đồng bằng sông Hồng, có xu hướng diễn biến phức tạp. Riêng năm 2024, Hà Nội trải qua bốn đợt ô nhiễm nghiêm trọng; nồng độ PM2.5 trung bình năm vượt khoảng hai lần quy chuẩn, số ngày chất lượng không khí ở mức xấu cũng tăng cao. Bước sang năm 2025, mức độ ô nhiễm có phần nhẹ hơn do mùa đông mới bắt đầu và các hiện tượng nghịch nhiệt chưa xuất hiện nhiều.
Các nguyên nhân gây ô nhiễm kéo dài được xác định đến từ công nghiệp, giao thông vận tải, nông nghiệp, xây dựng; cùng điều kiện khí tượng bất lợi của mùa đông miền Bắc với nhiều ngày gió yếu, nghịch nhiệt khiến chất ô nhiễm tích tụ.
Ông Lê Hoài Nam, Phó Cục trưởng Cục Môi trường cho biết, Bộ NN-MT đã ban hành quy chuẩn mới cao và chặt chẽ hơn đối với lĩnh vực công nghiệp, có lộ trình thực hiện đến năm 2032. Ảnh: Danh Khang.
Đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, bà Lê Thanh Thủy, Phó phòng quản lý môi trường cho rằng, Hà Nội đang chịu áp lực lớn về ô nhiễm không khí. Không chỉ nguồn thải công nghiệp, hoạt động giao thông với 7,6 triệu phương tiện cũng góp phần đáng kể, chiếm 12-15% ô nhiễm bụi mịn; riêng bụi đường do giao thông gây ra chiếm 20-23%. Ngoài ra còn có nguồn từ phụ phẩm nông nghiệp và xây dựng.
Bà Lê Thanh Thuỷ khẳng định, Hà Nội đang chịu áp lực lớn về ô nhiễm không khí. Ảnh: Danh Khang.
Theo PGS.TS Lý Bích Thủy (Đại học Bách khoa Hà Nội), dù đã có bức tranh tổng thể về các nguồn ô nhiễm, nhưng dữ liệu chi tiết vẫn còn thiếu. Ví dụ, giao thông được xác định là nguồn thải lớn, song tỷ lệ từ xe máy, ô tô… chưa được lượng hóa rõ. Vì vậy, việc ứng dụng số hóa và AI là cần thiết để thu thập dữ liệu đầy đủ, xác định chính xác nguồn phát thải, làm cơ sở xây dựng quy chuẩn và ứng dụng công nghệ phù hợp nhằm giảm ô nhiễm.
Cùng quan điểm, TS Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới Không khí sạch Việt Nam nhấn mạnh rằng, ô nhiễm không khí của Hà Nội có liên quan chặt chẽ đến các địa phương lân cận như Bắc Ninh, Ninh Bình, Hưng Yên. Do đó, AI cần được sử dụng để làm sạch và đồng bộ dữ liệu, từ dữ liệu nguồn thải đến dữ liệu quan trắc. Chỉ khi dữ liệu “rõ - sạch - sống” mới có thể xây dựng được kịch bản và chính sách phù hợp, ưu tiên đúng trọng tâm, cảnh báo sớm và dự báo chính xác.
TS Hoàng Dương Tùng, AI cần được sử dụng để làm sạch và đồng bộ dữ liệu, từ dữ liệu nguồn thải đến dữ liệu quan trắc. Ảnh: Danh Khang.
Về các chính sách đang được triển khai, ông Lê Hoài Nam cho biết, Chính phủ đã ban hành Kế hoạch hành động quốc gia về khắc phục ô nhiễm và quản lý chất lượng môi trường không khí giai đoạn 2026-2030, tầm nhìn đến 2045. Bộ Nông nghiệp và Môi trường là cơ quan đầu mối, bộ có trách nhiệm đôn đốc, hướng dẫn, tổ chức thực hiện kế hoạch. Hiện nay, theo phân công, Bộ có kế hoạch triển khai sớm nhất, trong đó tập trung kiểm soát hai nguồn phát thải chính là công nghiệp và giao thông vận tải.
Bộ NN-MT cũng đã ban hành quy chuẩn mới cao và chặt chẽ hơn đối với lĩnh vực công nghiệp, có lộ trình thực hiện đến năm 2032. Để đáp ứng được được tiêu chuẩn này đòi hỏi các cơ sở công nghiệp phải có chuyển đổi công nghệ hoặc năng lượng, nhiên liệu, công nghệ xử lý.
Tương tự đối với lĩnh vực giao thông vận tải, Bộ NN-MT đã trình Thủ tướng Chính phủ dự thảo lộ trình áp dụng quy chuẩn khí thải mới cho ô tô, bao gồm lộ trình chung và quy định áp dụng sớm hơn, nghiêm ngặt hơn cho các thành phố lớn như Hà Nội và TP.HCM. Dự thảo đề xuất hệ thống 5 mức quy chuẩn thắt chặt dần, trong khi hiện nay Việt Nam mới áp dụng 2 mức đầu tiên. Việc hoàn thiện và triển khai lộ trình này được kỳ vọng góp phần giảm phát thải từ các phương tiệngiao thông - một trong những nguồn gây ô nhiễm không khí lớn tại các đô thị.
Bên cạnh kiểm soát nguồn thải, công tác dự báo chất lượng không khí cũng đang được Bộ chú trọng tăng cường. Theo ông Lê Hoài Nam, bản tin dự báo chất lượng không khí hiện đã được phát trên các chương trình của VTV, đồng thời cập nhật thời gian thực trên cổng thông tin quan trắc với khả năng dự báo trước 48 giờ. Thời gian tới, Bộ NN-MT đặt mục tiêu nâng thời gian dự báo lên 7 ngày thông qua việc hoàn thiện hạ tầng công nghệ và tích hợp các mô hình AI tiên tiến, nhằm hỗ trợ cảnh báo sớm, phục vụ tốt hơn công tác quản lý và bảo vệ sức khỏe người dân.
