Khu đất gần 12.500m2 của gia đình ông Vũ Minh Hà, 65 tuổi, ở ấp Ngọc Lâm 2, xã Phú Xuân, huyện Tân Phú, tỉnh Đồng Nai. Mảnh đất này đã được cấp sổ đỏ từ năm 2009.
Thu hồi đất kiểu oái oăm
Trên diện tích này, ngoài một căn nhà cấp 4 là nơi tá túc của ông Hà và bà mẹ năm nay 100 tuổi, còn lại là vườn cà phê, cây ăn trái đang cho thu hoạch.
Dẫn chúng tôi xem mảnh đất bị xé nhỏ thành 3 mảnh, ông Hà ngậm ngùi: Do hoàn cảnh khó khăn, ông không lập gia đình, mà tập trung canh tác cà phê, cây ăn trái, kiếm tiền nuôi người mẹ già (cụ Phạm Thị Ngoãn, sinh năm 1920) tuổi cao, bệnh tật từ nhiều năm nay.
Ngày 13/5/2015, gia đình ông Hà bất ngờ nhận được quyết định thu hồi đất số 924 của UBND huyện Tân Phú. Theo quyết định, gia đình ông Hà bị thu hồi 6.182m2 đất để xây dựng Trung Tâm Văn Hóa Xã Phú Xuân, huyện Tân Phú. Ông Hà cho biết, gia đình ông không hề nhận được quyết định cưỡng chế. Đến ngày 16/9/2015, ông Hà bất ngờ thấy đoàn cưỡng chế vào khu đất của mình mới biết. Điều khiến ông Hà và gia đình đau lòng hơn là phần bị thu hồi nằm giữa khoảnh đất, làm khu đất bị “xé” làm 3-4 mảnh.
Ông Vũ Minh Hà trước bức tường xây quan Trung tâm Văn hoá xã Phú Xuân, huyện Tân Phú. Phía sau lưng ông là vườn cà phê của gia đình. Ành: Phúc Lập.
“Ban đầu mặc dù tôi rất buồn, vì mảnh đất là công sức của gia đình bao năm tích cóp mới có, nhưng đành chấp nhận, vì đây là công trình công cộng. Chỉ cần họ bồi thường thỏa đáng cho gia đình tôi là được. Lúc xem quyết định, tôi không biết vị trí bị thu hồi. Đến khi họ đến cưỡng chế, xây dựng, tôi mới tá hỏa khi thấy mảnh đất ban đầu liền thổ, nhưng sau khi bị thu hồi phần, diện tích còn lại bị “xé” nhỏ. Trong đó, một khoảnh có diện tích 2.700m2 trồng cà phê đang thu hoạch, một mảnh rộng 314m2 trồng cây ăn trái, đã bị tường trung tâm văn hoá xây bít kín không còn lối vào. Một phần diện tích còn lại, trên đó có ngôi nhà, lối đi ra đường, tuy không bị bít nhưng được thông báo là nằm trong khu qui hoạch xây trụ sở ủy ban xã! Họ không lấy đoạn đầu hay đoạn cuối, mà lại cắt ngay khoảnh giữa. Rồi xây tường xung quanh, bít hết đường đi vào vườn như vậy. Giờ cà phê, cây trái chuẩn bị thu hoạch, làm sao vận chuyển ra ngoài? Có phải họ cố tình làm khó tôi hay không? Tôi nghe dư luận nói họ muốn lấy hết đất khu vực xung quanh đây”, ông Hà bức xúc nói.
Từ khi dự án nhà Văn hoá xã Phú Xuân xây dựng, ông Hà và người mẹ 100 tuổi phải đến nhà người chị ruột ông ở nhờ. Ảnh: Phúc Lập.
Do không nhận được quyết định thu hồi đất và quyết định cưỡng chế, nên ông Hà khiếu nại, sau đó khởi kiện vụ án hành chính về giá đền bù, bồi thường hoa màu trên đất và việc cưỡng chế đất chưa đúng. Cụ thể, giá bồi thường đất ông đang canh tác có thu nhập ổn định thời điểm bị thu hồi được tính 27.000 đồng/m2. Trong khi cùng thời điểm, giá chuyển nhượng QSD đất xung quanh khoảng 70.000 đồng/m2. Chưa kể, đất sau khi bị thu hồi, phần còn lại bị tách thành 3 mảnh, trong đó 2 mảnh trồng cà phê, không có lối vào, không thể thu hoạch, thiệt hại không tính hết.
Tòa tỉnh làm trái quyết định của tòa Tối cao.
Ngay sau khi vụ cưỡng chế xảy ra, ông Hà đã nhiều lần gửi đơn khiếu nại đến TAND huyện Tân Phú. Đến ngày 14/9/2016 TAND huyện Tân Phú mới ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án, vì vậy ông Hà phải rút đơn kiện ở tòa cấp huyện, để gửi đơn kiện lên tòa án tỉnh Đồng Nai (theo Luật Tố tụng hành chính 2015, kiện quyết định hành chính cấp huyện phải do tòa cấp tỉnh giải quyết - PV).
Sau hơn 1 năm thụ lý đơn, ngày 2/4/2018, TAND tỉnh Đồng Nai mới ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án vì lý do ông Hà đã dùng từ yêu cầu tòa “đề nghị” UBND huyện thu hồi, điều chỉnh các quyết định liên quan đến việc thu hồi đất. Trong khi tòa không có chức năng “đề nghị” với UBND huyện, đáng lý ông Hà phải yêu cầu tòa tuyên hủy các quyết định của UBND huyện mà ông không đồng ý!
Nhà văn hoá xã Phú Xuân được xây trên diện tích rộng gần 6.200m2 đất thu hồi của gia đình ông Hà. Ảnh: Phúc Lập.
Cho rằng mình bị oan nên ông Hà kháng cáo. Ngày 25/7/2018 TAND Cấp cao tại TP.HCM đã có quyết định phúc thẩm số 266/2018/QĐ-PT, chấp nhận kháng cáo của ông Hà, đồng thời tuyên hủy quyết định đình chỉ giải quyết vụ án hành chính của ông Hà do tòa án tỉnh Đồng Nai ban hành. Giao cho tòa Đồng Nai mở phiên toà sơ thẩm, xét xử lại. Lý do: bản chất của vụ kiện không thay đổi, bởi một nông dân “bán mặt cho đất bán lưng cho trời” như ông Hà không được giải thích từ “yêu cầu” khác “đề nghị” thế nào, nên cần được thông cảm.
Trao đổi về vụ việc, Luật sư Nguyễn Hồng Cơ, Trưởng văn phòng Luật sư Thuận Luật Sài Gòn (Đoàn Ls TP.Hồ Chí Minh) nêu quan điểm: “Theo tôi, ông Hà có thể khởi kiện ra toà 2 nội dung, thứ nhất là có quyền yêu cầu bồi thường số tiền hợp lý hơn. Thứ 2 là kiện đòi một lối đi ra vào phần đất còn lại theo Điều 275 Bộ luật dân sự 2005 qui định về lối đi (còn gọi là quyền địa dịch). Ông Hà có quyền khởi kiện, yêu cầu UBND huyện xem lại dự án đã bít lối vào canh tác 2 mảnh đất trước đó có lối đi của mình. Nếu có bằng chứng về việc bị thiệt hại như không vào thu hoạch được cà phê, hay bị mất cắp tài sản trên đất do không có lối vào trông coi, quản lý... ông Hà có quyền đòi bồi thường.
Được biết, sau khi có quyết định của tòa tối cao tại TP.HCM, tòa án tỉnh Đồng Nai đã ra quyết định giao vụ kiện cho tòa án huyện Định Quán, tỉnh Đồng Nai giải quyết. Ông Hà không đồng ý quyết định này và tiếp tục khiếu nại.
Quyết định của TAND Tối cao về việc chấp nhận kháng cáo của ông Hà, đồng thời giao TAND tỉnh Đồng Nai tiếp tục giải quyết, nhưng sau đó TAND tỉnh Đồng Nai lại "đá" xuống cho TAND huyện Định Quán giải quyết. Ảnh: Văn bản.
“Ông Hà khiếu nại việc tòa án tỉnh giao cho tòa án huyện Định Quán giải quyết vụ kiện là đúng. Vì thứ nhất: Vụ án bị tòa Cấp cao tại TP.HCM tuyên hủy quyết định sơ thẩm, giao cho tòa tỉnh Đồng Nai giải quyết. Sau đó tòa Đồng Nai giao cho Tòa huyện Định Quán giải quyết. Trong khi quyết định của TAND Cấp Cao tại TP.HCM nêu rõ “Giao cho tòa án tỉnh Đồng Nai tiếp tục giải quyết vụ kiện…”. Thứ 2, ông Hà kiện chính quyền cấp huyện (huyện Tân Phú), nay tỉnh lại giao cho tòa án huyện Định Quán (bên cạnh Tân Phú) xử lý, như vậy có thể vừa không khách quan, vừa không đúng Luật Tố tụng Hành chính 2015 (kiện chính quyền cấp huyện phải do tòa cấp tỉnh giải quyết)”, Luật sư Nguyễn Hồng Cơ nói.
Ngoài ra, cần rà soát quá trình giải quyết vụ kiện xem có vi phạm thời hạn giải quyết vụ án sơ thẩm hay không? Bởi từ tháng 7/2018 (ngày hủy án sơ thẩm) đến nay là tháng 10/2020, đã hơn 2 năm mà chưa giải quyết xong án sơ thẩm. Trong khi thời hạn giải quyết án hành chính sơ thẩm là 7 tháng.
