Người Dao Thanh Y xã Bằng Cả bảo tồn và phát huy nghệ thuật thêu truyền thống. Ảnh: Thanh Phương.
Theo những ghi chép cổ, bản người Dao Thanh Y tại xã Bằng Cả (TP Hạ Long) đã có lịch sử hình thành từ 300 năm trước đây. Trải qua bao thăng trầm, những nét đẹp văn hóa dân tộc vẫn được người dân nơi đây gìn giữ, phục dựng và lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác.
Đối với những người Dao Thanh Y, bộ trang phục truyền thống chính là niềm tự hào dân tộc, được làm nên bởi sự khéo léo, chăm chút trong từng đường kim, mũi chỉ. Vào mỗi dịp khác nhau, người Dao Thanh Y lại có những bộ trang phục riêng biệt, có thể kể đến trang phục trong lễ cưới thì rực rỡ, điểm xuyết bởi dây thắt lưng, mũ đội đầu và vòng bạc; trang phục lễ tết sặc sỡ, nhiều màu sắc hay trang phục của thầy mo thì thêm áo rồng, tăng phần trang nghiêm, uy nghi…
Điểm chung của mỗi bộ trang phục truyền thống chính là những đường nét, họa tiết được thêu hoàn toàn thủ công. Bởi vậy, thời gian để hoàn thành mỗi bộ trang phục có thể lên tới cả năm trời.
Nghệ nhân Trương Thị Đông hướng dẫn cách thêu truyền thống cho thế hệ trẻ. Ảnh: Thanh Phương.
Với niềm đam mê với nghệ thuật thêu, nghệ nhân Trương Thị Đông (SN 1962, trú tại thôn 1, xã Bằng Cả) đã dày công học hỏi để khôi phục và lan tỏa nghề truyền thống. Trò chuyện với chúng tôi, bà Đông hồ hởi chia sẻ: “Từ nhỏ, tôi được mẹ và bà truyền dạy, sau dần học hỏi thêm các cụ cao niên trong làng. Càng tìm hiểu, tôi càng cảm nhận được vẻ đẹp của nghệ thuật thêu truyền thống và từ đó tôi quyết tâm phải truyền dạy lại cho thế hệ trẻ để bảo tồn và phát triển nghề”.
Vừa nói dứt lời, bà Đông liền quay sang cầm tay, tận tình chỉ dạy từng đường kim, mũi chỉ cho một cháu nhỏ. Đối với những học viên “nhí”, bà chỉ dạy từ những điều căn bản nhất để hiểu thế nào là mũi dài, mũi ngắn, cách đếm mũi, đếm sợi… Sau khi thành thục, các học viên sẽ được tập thêu một số loại hoa văn như chim muông, cỏ cây, hoa lá… và học cách phối màu, tạo nên sự hài hòa, đẹp mắt.
Người phụ nữ Dao Thanh Y tỉ mỉ trong từng mũi thêu. Ảnh: Thanh Phương.
Chia sẻ thêm về những chi tiết thêu truyền thống, nghệ nhân Trương Thị Đông giới thiệu: Từ đôi bàn tay khéo léo, người phụ nữ Dao Thanh Y chúng tôi đã tạo nên những bộ trang phục kỳ công, trong đó các họa tiết đều rất gần gũi, mang tính biểu tượng gắn liền với thiên nhiên, đời sống cùng hoạt động lao động, sản xuất.
Với hơn 1 năm học thêu, đến nay em Đặng Nguyệt Đài (xã Bằng Cả) đã có thể tự tin thêu một số hoa văn đơn giản để trang trí trên những chiếc túi. “Nhờ các cô, các bà chỉ dạy, em đã biết cách thêu truyền thống. Em hy vọng sẽ học thêm được nhiều kỹ thuật để có thể tự mình thêu được bộ trang phục truyền thống, từ đó lan tỏa nét đẹp văn hóa dân tộc đến với du khách thập phương”, em Đài bày tỏ.
Khai giảng lớp học thêu tại khu Bảo tồn văn hoá người Dao Thanh Y (xã Bằng Cả, TP Hạ Long). Ảnh: Thanh Phương.
Với mong muốn bảo tồn, phát triển nghề thêu truyền thống, từ năm 2016 đến nay, xã Bằng Cả liên tục tổ chức các lớp dạy thêu với số lượng từ 25-35 học viên. Bên cạnh những học viên “nhí”, lớp học còn thu hút đông đảo các đối tượng khác nhau đến để học tập và nâng cao kỹ năng thêu.
Cùng với đó, địa phương còn khuyến khích bà con nhân dân mặc trang phục truyền thống, không chỉ trong các dịp lễ hội mà còn tại trường học hay cơ quan làm việc. Đặc biệt, năm 2023, xã Bằng Cả đã thành lập HTX du lịch xã Bằng Cả, trong đó chú trọng vào việc giới thiệu về trang phục và nghệ thuật thêu truyền thống cho du khách đến tham quan, trải nghiệm.
Ông Đặng Văn Mạnh, Bí thư Đảng ủy xã Bằng Cả thông tin: Nhờ tổ chức quy củ, quan tâm gìn giữ và phát huy, nét đẹp nghệ thuật đan thêu, trang phục truyền thống ngày càng được biết tới, góp phần "định vị" vùng đất, văn hóa người Dao Thanh Y. Nhiều du khách quốc tế thích thú với nét đẹp này, thậm chí bỏ tiền ra mua, sưu tập trang phục. Hiện xã đang rất quan tâm tới việc hoàn thiện quy hoạch, đề xuất xây dựng các dự án mở rộng khuôn viên Khu bảo tồn; tái hiện cuộc sống qua trang phục, nhà cổ của người Dao Thanh Y… nhằm phục vụ du khách gần xa.
