Trồng lúa giảm phát thải, nông dân và môi trường đều hưởng lợi

Từ canh tác thông minh...

Từ năm 2012, các địa phương phía đông tỉnh Gia Lai đã thực hiện thí điểm phương pháp canh tác lúa cải tiến SRI (System of Rice Intensification) trên vài chục ha. Đến nay, diện tích này đã nhân rộng hơn 6.100 ha.

Theo ông Kiều Văn Cang, Phó Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Gia Lai, thực hiện phương pháp canh tác lúa cải tiến SRI năng suất lúa đạt từ 8-8,2 tấn/ha, tăng 4-6 tạ/ha so với canh tác kiểu cũ, trong khi lượng giống gieo sạ, phân bón và nước tưới đều giảm đáng kể.

Cũng theo ông Cang, phương pháp canh tác lúa cải tiến SRI được xem là bước đột phá trong sản xuất lúa, thay đổi căn bản tập quán canh tác. Lúa được cấy thưa, quản lý nước theo nguyên tắc ướt - khô xen kẽ giúp bộ rễ phát triển mạnh, cây cứng, ít sâu bệnh, hạt gạo có chất lượng hơn.

Ông Hồ Ngọc Dũng, Giám đốc HTX Nông nghiệp Phước Sơn (xã Tuy Phước Đông), cho biết: “Từ vụ hè thu 2012, HTX đã thực hiện thí điểm phương pháp canh tác lúa cải tiến SRI trên 37 ha; kết quả năng suất đạt 8-8,2 tấn, cao hơn hẳn so với trước đây chỉ 7,6-7,8 tấn. Nông dân thấy áp dụng phương pháp này cây lúa khỏe hẳn ra, năng suất cho cao nên vụ sau mở rộng lên 100 ha và giữ ổn định đến nay”.

Cũng theo ông Dũng, lúa trồng theo phương pháp canh tác cải tiến SRI có rễ ăn sâu, thân chắc, ít đổ ngã, tiết kiệm nước, phân bón và giảm sâu bệnh hại. Đặc biệt, còn hạn chế phát thải khí gây hiệu ứng nhà kính.

Tuy nhiên, ông Dũng cho rằng nếu hệ thống thủy lợi được xây dựng đồng bộ, kênh mương thông thoáng, nước ra nước vào suôn sẻ thì việc mở rộng diện tích áp dụng phương pháp canh tác lúa cải tiến SRI sẽ thuận lợi hơn.

“HTX có 1.184 ha diện tích sản xuất lúa nhưng chỉ khoảng 100 ha áp dụng phương pháp SRI. Muốn mở rộng, cần đầu tư nâng cấp hệ thống thủy lợi, khơi thông dòng chảy và chủ động nguồn nước cho từng chân ruộng. Đồng thời, phải tập huấn cho đội ngũ thủy nông viên và nông dân nắm vững kỹ thuật, thực hành đúng quy trình thì mô hình mới phát huy hiệu quả bền vững”, Hồ Ngọc Dũng, Giám đốc HTX Nông nghiệp Phước Sơn chia sẻ thêm.

Theo ông Kiều Văn Cang, hạn chế lớn nhất cho phương pháp tưới ướt - khô xen kẽ hiện nay là về cơ sở hạ tầng thủy lợi và công tác quản lý nước. Cần phải có hệ thống kênh mương hoàn chỉnh, được duy tu, bảo dưỡng thường xuyên mới có thể chủ động điều tiết nước giữa các khu ruộng.

“Thời gian tới, đơn vị sẽ phối hợp các địa phương tăng cường tập huấn, tuyên truyền hiệu quả mô hình SRI; đồng thời, kiến nghị tỉnh đầu tư hạ tầng thủy lợi nội đồng, ứng dụng công nghệ tưới tiết kiệm nước và số hóa giám sát mực nước để điều tiết chính xác hơn”, ông Cang cho hay.

Cũng theo ông Cang, thời gian tới đây, ngành nông nghiệp Gia Lai sẽ tiếp tục chuyển giao kỹ thuật thâm canh lúa cải tiến qua các chương trình cánh đồng lớn, mô hình khuyến nông, dự án sản xuất các-bon thấp và quản lý nước tiết kiệm, mở rộng diện tích áp dụng SRI ở các vùng có điều kiện tưới tiêu chủ động.

... đến canh tác giảm phát thải

Trong thời gian qua, Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Duyên hải Nam Trung Bộ phối hợp với Sở Nông nghiệp và Môi trường Gia Lai triển khai dự án “Tưới ngập khô xen kẽ - Giải pháp giảm phát thải khí nhà kính trong canh tác lúa bền vững” do Tổ chức Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) tài trợ thông qua Công ty TNHH Green Carbon Japan Vietnam. Mô hình được triển khai thí điểm trên diện tích 10,4 ha tại phường Quy Nhơn Đông, bước đầu mang lại kết quả tích cực.

Theo TS. Phạm Vũ Bảo, Phó Viện trưởng Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Duyên hải Nam Trung Bộ, kỹ thuật này giúp tiết kiệm tới 4.400 m³ nước mỗi vụ, giảm số lần tưới, đồng thời duy trì điều kiện sinh trưởng tốt cho cây lúa.

Đặc biệt, mô hình này đã giúp giảm phát thải khí nhà kính, tổng lượng khí thải CO₂ tương đương (CO₂e) chỉ còn 1,95 tấn/ha/vụ, giảm khoảng 70% so với phương pháp canh tác truyền thống (6,47 tấn/ha/vụ).

“Nếu nhân rộng mô hình “Tưới ngập khô xen kẽ - Giải pháp giảm phát thải khí nhà kính trong canh tác lúa bền vững” cần đầu tư vào hệ thống quan trắc và giám sát phát thải khí nhà kính, xây dựng hồ sơ tín chỉ carbon đạt chuẩn quốc tế, đồng thời huy động các nguồn lực tài chính khí hậu. Bên cạnh đó, sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên, từ cơ quan quản lý ngành nông nghiệp, chính quyền địa phương, nhà khoa học, doanh nghiệp, tổ chức quốc tế đến người nông dân, là yếu tố then chốt để đảm bảo thành công và lan tỏa của mô hình”, TS. Phạm Vũ Bảo chia sẻ.