Trước đây, khi những cơn gió mùa Đông Bắc tràn về cũng là lúc những thửa ruộng bậc thang tại xã Phong Dụ Thượng (tỉnh Lào Cai) chìm vào giấc ngủ đông ảm đạm. Đất đai khô cằn, khí hậu khắc nghiệt khiến mùa nông nhàn trở thành nỗi lo cơm áo. Thế nhưng, vụ đông năm nay, một sắc màu mới đã bao phủ lên vùng rẻo cao này. Không chỉ tô điểm cho núi rừng, loài hoa tam giác mạch đang mang lại lợi ích kép về kinh tế và du lịch cho đồng bào nơi đây.
Những thửa ruộng để không trong mùa khô giá lạnh, nay được phủ hồng sắc hoa tam giác mạch. Ảnh: Thanh Tiến.
Từ trăn trở về mùa nông nhàn
Phong Dụ Thượng là vùng đất có khí hậu đặc thù, vào mùa đông, thời tiết thường quá lạnh hoặc quá khô, khiến việc canh tác các loại cây hoa màu truyền thống gặp khó khăn. Đất đai bỏ hoang, người nông dân không có việc làm, thiếu nguồn thu nhập.
Từ thực trạng đó, Dự án trồng hoa tam giác mạch do Hiệp hội Ẩm thực Nhật Bản – Việt Nam tài trợ đã tìm đến Phong Dụ Thượng như một giải pháp cứu cánh. Trước khi triển khai dự án, các chuyên gia từ Nhật Bản đã lặn lội đến tận nơi khảo sát kỹ lưỡng về thổ nhưỡng và khí hậu. Với kinh nghiệm triển khai thành công tại Hà Giang từ năm 2014, họ tin rằng loài hoa bền bỉ này sẽ bén rễ và làm nên chuyện tại vùng đất mới.
Mục tiêu của dự án không chỉ dừng lại ở việc phủ xanh đất trống. Hơn cả một loài cây, tam giác mạch được kỳ vọng sẽ trở thành "đòn bẩy" giữ chân người trẻ ở lại quê hương và tạo thu nhập ổn định cho cả những người lớn tuổi thông qua mô hình liên kết đặc biệt.
Người dân trồng hoa tam giác mạch được trả công lao động và có thêm thu nhập từ khách tham quan, chụp ảnh. Ảnh: Thanh Tiến.
Gia đình bà Nguyễn Thị Phượng, người dân thôn Làng Chạng là một trong những hộ tiên phong tham gia chương trình. Từ cuối tháng 9, ngay sau khi thu hoạch vụ lúa trên những thửa ruộng bậc thang, thay vì để đất nghỉ như mọi năm, gia đình bà đã bắt tay vào làm đất gieo hạt trên diện tích gần 1,5 ha.
Bà Phượng không giấu được niềm phấn khởi: "Tôi thấy tham gia dự án này rất hữu ích. Mình không phải bỏ tiền túi ra mua hạt giống hay phân bón. Toàn bộ quá trình từ làm đất, chăm sóc đến thu hoạch hạt đều được Hiệp hội chi trả công nhật. Cứ sau 1 tháng là tiền về túi".
Cụ thể, người dân tham gia dự án được trả công 170.000 đồng cho một ngày làm việc 8 tiếng. Chỉ cần chụp ảnh báo cáo lúc bắt đầu và kết thúc buổi làm việc, tiền công sẽ được thanh toán đều đặn 1 lần/tháng. Thậm chí, nếu sử dụng máy móc như máy phát cỏ, máy xới đất, bà con còn được hỗ trợ thêm chi phí.
Chị Nguyễn Thị Ngọc Hương, công chức phòng Văn hóa – Xã hội xã Phong Dụ Thượng phân tích sâu hơn về tính ưu việt của mô hình này so với cách làm truyền thống: Nếu trồng ngô, bà con phải tự bỏ vốn mua giống, phân bón và bỏ công chăm sóc. Nếu chẳng may gặp thiên tai, lũ quét hay mất mùa thì coi như mất trắng cả chì lẫn chài. Nhưng với dự án này, rủi ro của người nông dân bằng không.
Người nông dân có nhiều lợi ích từ trồng hoa. Ảnh: Thanh Tiến.
Nếu sau khi bà con trồng mà gặp thiên tai hoặc mất mùa không thu hoạch được hạt, Hiệp hội sẽ chịu phần lỗ đó, bà con không phải đền bù gì, tiền công nhật vẫn được thanh toán bình thường. Dự án nhân văn này đã thu hút 25 hộ dân tại 4 thôn Khe Dẹt, Bản Nùng, Cao Sơn và Khe Táu chuyển đổi hơn 5,2 ha đất sang trồng hoa.
Cú hích cho du lịch cộng đồng
Lợi ích của cây tam giác mạch không chỉ nằm ở tiền công nhật. Khi những nụ hoa bắt đầu bung nở, nhuộm hồng cả một góc núi, cũng là lúc lượng khách du lịch đến Phong Dụ Thượng đông hơn.
Tại thôn Cao Sơn, gia đình ông Hoàng Văn Hiến, một hộ người dân tộc Tày đã dành hơn 3 sào đất ruộng sau vụ gặt để trồng hoa. Ông Hiến nhận định: "Khu vực này vốn đã có nhiều cảnh quan đẹp như suối nước nóng, núi rừng hoang sơ. Việc trồng thêm hoa tam giác mạch giống như mảnh ghép để níu chân du khách".
Dự án trồng hoa tam giác mạch được hàng chục hộ dân hưởng ứng. Ảnh: Thanh Tiến.
Kể từ khi cánh đồng hoa khoe sắc, khu vực này trở nên nhộn nhịp hẳn lên, đặc biệt là vào các ngày cuối tuần. Hàng trăm lượt khách, chủ yếu là các bạn trẻ, thanh niên, học sinh đã tìm đến để tham quan, chụp ảnh, check-in.
"Đến mùa hoa nở, cảnh quan đẹp thu hút nhiều người đến chơi. Mỗi lượt vào thăm vườn, chúng tôi thu phí 10.000 đồng. Những ngày đông khách, gia đình cũng kiếm thêm được vài trăm nghìn đồng. Ngoài vé tham quan, bà con còn có thêm thu nhập từ việc phục vụ ăn uống, cho thuê trang phục và bán các nông sản địa phương”, ông Hiến chia sẻ.
Đây là vụ đầu tiên dự án trồng hoa tam giác mạch được triển khai tại xã Phong Dụ Thượng, nhưng những tín hiệu tích cực ban đầu đã khẳng định hướng đi đúng đắn của chính quyền địa phương và đơn vị tài trợ. Cây tam giác mạch đã chứng minh sức sống mãnh liệt trên những diện tích đất thiếu nước vào mùa khô.
Nhiều bạn trẻ đến Phong Dụ Thượng vì yêu thích vẻ đẹp của những cánh đồng hoa. Ảnh: Thanh Tiến.
Mô hình này không chỉ giải quyết bài toán kinh tế trước mắt mà còn mang ý nghĩa xã hội sâu sắc. Nó tạo ra việc làm tại chỗ, giúp người nông dân không phải ly hương cầu thực, đồng thời khơi dậy tiềm năng du lịch đang ngủ quên của vùng đất này.
Thời gian tới, xã Phong Dụ Thượng sẽ tổ chức đánh giá hiệu quả thực tế để có kế hoạch mở rộng diện tích. Với sự hỗ trợ bài bản từ Hiệp hội Ẩm thực Nhật Bản – Việt Nam và sự đồng lòng của người dân, những mùa hoa tam giác mạch hứa hẹn sẽ trở thành mùa vàng, mang lại sự ấm no và diện mạo khởi sắc cho bức tranh du lịch trên mảnh đất vùng cao này.
