Không kể báo NNVN, tôi là phóng viên duy nhất dự phiên tòa ngày 27/2/2008, một phiên tòa lịch sử trong các phiên tòa tôi tham sự (xét xử từ 8h30 sáng đến 21h đêm, xong phần tranh tụng và nghị án 5 ngày). Ngày 5/3/2008, TAND quận Hoàn Kiếm đã tuyên xử bác bỏ đa số những nội dung trong đơn khởi kiện và bác bỏ 23,9 tỉ trong số 24,1 tỉ nguyên đơn đòi bị đơn phải bồi thường.
Tình cờ gặp chị sau hơn một tháng phiên tòa xét xử, thấy chị gày đi nhiều, tóc cũng cắt ngắn thay cho mái tóc xoăn dài nữ tính ngày nào, tôi mời chị vào quán trò chuyện. Chị chính là Nghiêm Thị Hằng, phóng viên báo Nông nghiệp Việt Nam, nhà báo bị kiện 24,1 tỉ đồng. “Vụ án” của chị trở thành sự kiện của làng báo.
PV: Mới đây, một tờ báo đã đăng bài “Một vụ kiện hy hữu” có vẻ khác nhiều so với nội dung phiên tòa mình tham dự. Thú thật, nếu là bạn đọc, chưa biết gì về vụ án mà chỉ đọc bài báo ấy thôi chắc chắn NNVN “có vấn đề” rồi. Phải cải chính, xin lỗi cả loạt các bài viết điều tra, lại phải bồi thường đến gần 200 triệu nữa. Xem ra NNVN “rủi ro” quá, xin được chia sẻ nhé!
Nghiêm Thị Hằng (N.T.H): Chuyện án này thì dài lắm, một bài báo như thế làm sao mà có thể tỏ tường hết được? NNVN phải bảo vệ mình thôi. Lỗi về nghiệp vụ báo chí thì chỉ có nhà báo, Hội nhà báo mới phân định rõ về chuyên môn; nhưng nội dung các lỗi trong bài viết, thì chỉ NNVN mới hiểu rõ và phải báo cáo để các cơ quan pháp luật hiểu rõ hơn. Hiện NNVN đã làm xong thủ tục kháng án rồi.
PV: Trước hết, chị có thể nói về lý do khiến chị “khởi động” loạt bài viết này?
N.T.H: Cá nhân tôi cũng như báo NNVN, chúng tôi làm việc hết sức công tâm, trung thực. Chúng tôi không từ xuất phát từ bất kỳ một lợi ích cá nhân nào mà từ lá đơn kêu cứu khẩn thiết của các hộ dân ở tập thể ngõ 2 phố Đội Nhân, phường Cống Vị (cũ) nay là phường Vĩnh Phúc, quận Ba Đình ngày 15/32005. Đây là khu tập thể do công ty lương thực Ba Đình bình xét cho các cán bộ lâu năm trong ngành, cán bộ là bộ đội chuyển ngành hoặc gia đình liệt sĩ khó khăn về nhà ở. Trong lá đơn có đoạn viết: “… Đột nhiên ngày 14/2/2003, công ty cổ phần tư vấn đầu tư dự án quốc tế (gọi tắt là công ty ICC) mời lên họp, trong giấy có đoạn ghi “Diện tích ông bà đang sử dụng thuộc khu đất dự án do công ty ICC quản lý”. Họ còn yêu cầu chúng tôi mang toàn bộ giấy tờ về nhà đất cung cấp cho công ty ICC để họ giải quyết chính sách. Ngày 13/12/2004, tại cổng chính của công ty ICC (số 2 Đội Nhân) họ trưng lên bản panô quy hoạch xây dựng nhà chung cư và nhà vườn (biệt thự) quy hoạch thiết kế ngay trên nhà của khu tập thể chúng tôi, hơn thế nữa trên tờ Thời báo kinh tế Việt Nam, số 199, trang thông tin quảng cáo nhà đất họ đã rao bán nhà trên đất của các hộ chúng tôi đang ở”.
Từ lá đơn này, chúng tôi có bài phỏng vấn ông Trần Nhật Quang, Chủ tịch UBND phường Liễu Giai, Ba Đình -Hà Nội, (nguyên là chủ tịch UBND phường Cống Vị). Tiếc thay, bài báo này hiện đang bị buộc đính chính hai thông tin “…công ty này rao bán nhà trên giấy có biểu hiện lừa gạt người mua” và “… khi chưa xong công việc đền bù giải phóng mặt bằng, chưa khảo sát khoan thăm dò địa chất đã có thiết kế nhà chung cư cao tầng rồi đăng quảng cáo rao bán nhà trên Thời báo kinh tế Việt Nam…”.
Nhưng thực chất, thông tin này được viết trong một câu đầy đủ là “Trong khi đó các cơ quan pháp luật và báo chí nhận được nhiều đơn thư của các cá nhân tập thể tố cáo việc UBND thành phố Hà Nội, trực tiếp là Phó chủ tịch Lê Quý Đôn, đã ký quyết định thu hồi đất công của một công ty Nhà nước cấp cho công ty tư nhân là ICC với nhiều điều khuất tất và hiện tại công ty này đã rao bán nhà trên giấy, có biểu hiện lừa gạt người mua. Tìm hiểu vấn đề này, chúng tôi đã có buổi làm việc…”. Như vậy, đây là thông tin theo sự phản ánh của người dân đến với NNVN. Và để kiểm tra, xác minh thông tin này, NNVN mới có cuộc phỏng vấn với ông Trần Nhật Quang. Còn việc chưa GPMB mà đã có quảng cáo rao bán trên Thời báo Kinh tế Việt Nam có phải là “có biểu hiện lừa gạt người mua” hay không xin để công luận lên tiếng.
Còn thông tin “…khi chưa xong công việc đền bù giải phóng mặt bằng, chưa khảo sát khoan thăm dò địa chất đã có thiết kế nhà chung cư cao tầng rồi đăng quảng cáo rao bán nhà trên Thời báo kinh tế Việt Nam…” thực ra là một câu hỏi bắc cầu từ câu trả lời của ông Trần Nhật Quang “tháng 10/2004 thành lập tổ GPMB của phường cho đến nay chưa tiến hành đền bù và chưa giải phóng xong mặt bằng tại số 4 Đội Nhân”. Trong hoạt động báo chí, việc nhà báo đặt tiếp câu hỏi phỏng vấn từ câu trả lời của người được phỏng vấn là việc hoàn toàn bình thường. Thế mà NNVN lại phải đính chính cái việc phỏng vấn hoàn toàn bình thường ấy.
Giọng nói của phóng viên Nghiêm Thị Hằng đượm buồn. Nhưng tôi nhận ra trong ánh mắt chị vẫn sáng lên một niềm tin. Tôi tin chị, một cựu chiến binh thời chống Mỹ, giờ đây vẫn kiên định trên mặt trận đấu tranh chống tiêu cực. Chị bảo, NNVN đã có đơn tố cáo vụ tham nhũng này và đã làm việc với Ban chỉ đạo phòng chống tham nhũng Trung ương, chị tin vào chân lý. Sau khi dự phiên tòa, tôi viết bài này như một lời chia sẻ, cảm thông với một người đồng nghiệp, một nhà báo dũng cảm, một người phụ nữ kiên định. Tôi tin chị, và cũng như chị, tôi tin vào chân lý.
PV: Vậy sau khi bài báo phỏng vấn của chị ra đời, ý kiến của các hộ dân ở tập thể ngõ 2 phố Đội Nhân ra sao? 
N.T.H: Sau khi bài phỏng vấn “Chưa đền bù giải phóng mặt bằng mà ICC đã rao bán nhà chung cư là không nên…” được đăng tải, NNVN chưa nhận được phản ứng của các hộ dân thì công ty ICC đã nêu ý kiến. Và NNVN đã rất công tâm khi cho đăng tải những ý kiến này lên mặt báo vào số 72, ngày 12/4/2005. Ngay lập tức, các hộ dân đã gửi đơn khiếu nại lên GS Nguyễn Lân Dũng, đại biểu Quốc hội khóa XI, và ông Lân Dũng đã chuyển đến báo NNVN theo đúng Luật Tổ chức Quốc hội, Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Luật Khiếu nại tố cáo; đồng thời các hộ dân cũng có đơn đề nghị gửi NNVN
Lá đơn có đoạn viết: “Tháng 2/2003, chúng tôi được biết UBND thành phố có quyết định thu hồi đất ở số 2+4 Đội Nhân để giao cho công ty ICC lập dự án. Công ty ICC đã vẽ dự án sang cả phần đất ở ngõ 2 của chúng tôi. Trước phản ứng của dân, thành phố đã 3 lần thay đổi quyết định… Cho đến nay công ty ICC chưa đủ tư cách pháp nhân trên thửa đất số 2+4 vì chưa giải phóng xong mặt bằng, chưa đền bù cho dân. Thế mà từ tháng 11/2004 đã giao bán nhà trên Thời báo kinh tế (số 199, trang quảng cáo)”. Và các hộ dân đề nghị NNVN “cho đăng ý kiến của chúng tôi như ý kiến của ông ty ICC” để thông tin hai chiều nhằm đảm bảo quyền lợi của người dân.
PV: Mặc dù đa số những nội dung trong đơn kiện của ICC đã bị tòa bác bỏ, song tòa vẫn tuyên báo NNVN phải đính chính một số nội dung trong 6 bài báo mà NNVN đã đăng bị ICC kiện?
N.T.H: Vâng, NNVN bị kiện vì “bắt bẻ” ở từng câu chữ mà theo chúng tôi xét về nghiệp vụ báo chí hoàn toàn chấp nhận được. Chẳng hạn NNVN viết “Đặng Diễm Hương địa chỉ tại số 10, ngõ 40 phố Trần Nhân Tông, phường Đồng Xuân (Hoàn Kiếm) có số vốn góp 2 tỷ đồng - đây là địa chỉ ma”. Câu viết trong bài này của tôi đã bị cắt đi phần còn lại là “vì phố Trần Nhân Tông thuộc phường Nguyễn Du không có ngõ 40 và không có ai tên là Đặng Diễm Hương”. Chính trong bài viết đã nói rõ về sự vô lý trong địa chỉ thì tôi có thể cho đó là địa chỉ ma chứ?. Về tên và địa chỉ của cổ đông này, tôi đã thu thập qua Phòng Đăng ký kinh doanh của Sở Kế hoạch và đầu tư Hà Nội, nghĩa là chứng cứ của tôi hoàn toàn xác thực, vậy tại sao tôi phải đính chính? Và nếu có sai vì nhầm tên phố thì là lỗi đánh máy của cán bộ cơ quan chức năng Phòng đăng ký kinh doanh chứ đâu phải NNVN ?
Hay câu viết nguyên văn của tôi là “Dư luận cũng đặt vấn đề nếu như Nguyễn Đức Chi đã khai rằng, phải bỏ 700.000 USD để bôi trơn dự án Rusalka, thì Đồng bôi trơn dự án Hòn Rớ II bao nhiêu? Để lãnh đạo tỉnh Khánh Hòa ưu ái cho Đồng hơn cả Chi…” thì ICC đã cắt nhỏ câu viết ra “Đồng bôi trơn…” và bỏ đi dấu chấm hỏi để “gán” cho NNVN là đã khẳng định thông tin trên. Trong khi thực tế ở bài viết là câu hỏi mang tính nghi vấn, và câu hỏi này là do dư luận - người dân đặt ra. Vậy nên yêu cầu NNVN phải đính chính câu này là không thỏa đáng.
Vậy xin hỏi tại sao ngày 18/9/2002, Detetour lại viết giấy giới thiệu cho “Đồng chí Hoàng Kim Đồng, Tổng giám đốc dự án trọng điểm ICC” đến Sở địa chính nhà đất Hà Nội để xin “dự án đất, trụ sở làm việc tại 2-4 Đội Nhân (kho lương thực cũ)”? Và nếu không phải là đơn vị thành viên, tại sao trong công văn số 99, ngày 25/11/2002 của công ty ICC do Hoàng Kim Đồng ký, gửi UBND Thành phố Hà Nội đề nghị xin giao đất tại số 2-4 phố Đội Nhân, ở phía cuối lại ghi nơi gửi “Tổng công ty Newtatco (để báo cáo) nhằm mục đích gì? Chưa hết, tại công văn số 87, ngày 9/4/2002, tổng công ty Detetour gửi Ban Tài chính - Quản trị Trung ương xin tổng thầu thi công khu nhà ở cán bộ công nhân viên các Ban Đảng tại Sài Đồng, phía cuối nơi nhận lại ghi “công ty ICC (đơn vị triển khai thực hiện). Nếu ICC không có hợp đồng nào thực hiện dự án của Detetour thì tại sao lại “đẻ” ra các văn bản này làm gì? Đấy là còn chưa kể đến văn bản 513 của công ty Lương thực Hà Nội, văn bản 337 của công ty Lương thực Miền Bắc đều giới thiệu “ICC là đơn vị thực hiện các dự án trọng điểm của Detetour”. Có lẽ, họ giới thiệu vậy bởi vì trong công văn số 52 của ICC do ông Hoàng Tích Trí, Phó TGĐ gửi công ty Lương thực Hà Nội có ghi “gửi tổng công ty Detetour để báo cáo”. Chính dòng chữ này đã làm cho cán bộ các cơ quan tin tưởng ICC là đơn vị thành viên hoặc có liên quan đến Detetour…
Tất cả những điều trên cho thấy rõ sự ICC đã mượn danh Detetour để xin được dự án đất tại số 2-4 Đội Nhân với 3000m2 không thông qua đấu thầu làm thất thoát hàng trăm tỷ đồng ngân sách. Việc nhận thầu xây nhà A13 Sài Đồng của Ban Tài chính Quản trị Trung ương, công trình bị sự cố, ngừng năm 2005 trong khi công trình đã được chi tới 5 tỷ đồng sai nguyên tắc; việc công ty Giày Hiệp Hưng đang làm thủ tục giải thể; và việc thanh lý hợp đồng số 33 liên quan đến hồ sơ thực hiện dự án với hóa đơn giá trị gia tăng của công trình này trên 1 tỷ đồng đã được gửi đến Bộ Công thương để giải quyết… Vậy mà tòa Hoàn Kiếm xử NNVN không có đủ chứng cứ.
