Theo dữ liệu từ Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), lượng khí thải CO2 toàn cầu đã đạt mức kỷ lục 37,8 gigaton vào năm 2024, cao hơn gần 50% so với thời kỳ tiền công nghiệp. Trong bối cảnh đó, trí tuệ nhân tạo (AI) đang chuyển mình từ một công cụ thử nghiệm thành thành phần cốt lõi trong chiến lược khí hậu toàn cầu, giúp loài người hiểu rõ và hành động chính xác hơn trước các thách thức môi trường.
Công cụ giám sát môi trường và dự báo thiên tai dựa trên dữ liệu
AI đang đóng vai trò là "đôi mắt thần" cho hành tinh với khả năng xử lý lượng dữ liệu khổng lồ từ vệ tinh và cảm biến. Một ví dụ điển hình là dự án Climate TRACE, do cựu Phó Tổng thống Mỹ Al Gore đồng sáng lập, sử dụng 300 vệ tinh và 30.000 cảm biến mặt đất để giám sát hơn 137.000 nguồn ô nhiễm trên toàn thế giới. Trong khi đó, tại Pakistan, chính quyền tỉnh Punjab cũng đang triển khai hệ thống AI để dự báo tình trạng khói bụi trước 4 tháng, cho phép các cơ quan chức năng lập kế hoạch can thiệp sớm và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Để đối phó với khủng hoảng ô nhiễm không khí, chính quyền tỉnh Punjab đã bắt đầu triển khai hệ thống AI dự báo khói bụi trước 4 tháng, giúp chủ động kế hoạch can thiệp. Ảnh: Foreign Policy.
Các công nghệ của Google được ứng dụng để dự báo lũ lụt và phát hiện cháy rừng theo thời gian thực, hỗ trợ đắc lực cho công tác sơ tán và cứu hộ. Thông qua các nền tảng như Phòng Tình huống Môi trường Thế giới (WESR) của Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP), dữ liệu phức tạp về mất rừng và biến đổi nhiệt độ được chuyển đổi thành các thông tin có thể hành động, giúp các quốc gia theo dõi tiến trình thực hiện Thỏa thuận Paris và các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDG).
Khử carbon qua tối ưu hóa lưới điện và công nghiệp
Trong lĩnh vực năng lượng, AI giúp tối ưu hóa lưới điện thông minh, cải thiện khả năng dự báo năng lượng tái tạo và phát hiện lỗi. Điều này đặc biệt quan trọng khi điện gió và điện mặt trời đang dần thay thế than đá trong cơ cấu năng lượng toàn cầu. Theo báo cáo của Siemens, việc sử dụng AI trong bảo trì dự đoán có thể giảm cường độ năng lượng trong công nghiệp từ 15% đến 20%. Tương tự, Microsoft đã giảm 30% mức tiêu thụ năng lượng cho hệ thống sưởi, thông gió và điều hòa không khí (HVAC) tại các cơ sở của mình nhờ dự án Bonsai.
AI đóng vai trò điều phối trung tâm, giúp tối ưu hóa lưới điện thông minh và nâng cao hiệu suất năng lượng tái tạo. Ảnh: Bernard Marr.
Google DeepMind sử dụng mô hình học tăng cường để tối ưu hóa hệ thống làm mát trung tâm dữ liệu, giúp giảm 40% năng lượng làm mát. AI còn được ứng dụng mạnh mẽ trong việc phát hiện khí methane. Hệ thống vệ tinh tích hợp AI như GHGSat và Kayrros đã phát hiện hơn 2.000 sự cố rò rỉ methane lớn trong năm 2024, tăng 50% so với năm trước, giúp các doanh nghiệp dầu khí và chính phủ phản ứng kịp thời để bịt kín các điểm rò rỉ.
Chiến lược phát triển hệ sinh thái AI
Mặc dù AI là "vũ khí" chống biến đổi khí hậu, bản thân công nghệ này cũng đối mặt với nghịch lý về "dấu chân carbon". Các trung tâm dữ liệu khổng lồ cần lượng điện năng và tài nguyên nước làm mát rất lớn. Để AI thực sự đóng đóng góp tích cực cho hành tinh, các chuyên gia nhấn mạnh rằng chi phí năng lượng của AI không được vượt quá lượng phát thải mà nó giúp cắt giảm. Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp phải triển khai các trung tâm dữ liệu đáp ứng điều kiện khí hậu và áp dụng hạch toán carbon vòng đời cho mọi hoạt động AI.
Trí tuệ nhân tạo đóng vai trò trung tâm trong việc điều phối năng lượng tái tạo, giám sát tài nguyên và tối ưu hóa các giải pháp bảo vệ môi trường. Ảnh: nelda.
Chiến lược then chốt trong tương lai là tích hợp AI vào quản trị ESG (Môi trường, Xã hội và Quản trị). Các bảng điều khiển bền vững dựa trên AI sẽ tăng cường tính minh bạch về phát thải tử phạm vi 1 đến phạm vi 3, hỗ trợ tuân thủ các quy định quốc tế khắt khe. Việc kết hợp sức mạnh công nghệ với cam kết từ con người là con đường duy nhất để xây dựng một hành tinh sạch hơn và kiên cường hơn.
AI không thể tự giải quyết khủng hoảng khí hậu, nhưng công cụ này cung cấp cho chúng ta bộ não mạnh mẽ hơn để quản lý tài nguyên và khôi phục hệ sinh thái một cách hiệu quả nhất.
