TP.HCM cùng cả nước đang bước vào giai đoạn tăng tốc trong công tác chống khai thác IUU. Điều đáng chú ý là thành phố không chỉ tập trung vào chế tài hay quản lý hồ sơ mà chọn một cách tiếp cận mềm dẻo, gần dân hơn: ngồi cà phê và ăn sáng cùng ngư dân để đối thoại trực tiếp.
Mô hình “Cà phê sáng cùng ngư dân” và “Ăn sáng cùng ngư dân” được các địa phương ven biển tại TP.HCM tổ chức thường xuyên và phát huy hiệu quả. Ảnh: Lê Bình.
Mô hình “Cà phê sáng cùng ngư dân” và “Ăn sáng cùng ngư dân” được khởi xướng tại TP.HCM và duy trì ở nhiều xã, phường ven biển, trở thành nhịp cầu gắn kết thực chất giữa chính quyền và bà con. Mỗi chương trình được các địa phương, bộ đội biên phòng, cảnh sát biển tổ chức tại các địa điểm linh hoạt, có thể tại trụ sở UBND xã/ phường, bến tàu hoặc trên chính tàu cảnh sát biển, kiểm ngư… Điều này giúp buổi đối thoại diễn ra đúng lúc, đúng chỗ và đúng nhu cầu.
Trong những cuộc trò chuyện đời thường ấy, hàng loạt khó khăn mà ngư dân lâu nay gặp phải được bày tỏ thẳng thắn: giấy phép khai thác chưa phù hợp nghề truyền thống, hồ sơ đăng kiểm còn phức tạp, thủ tục sang tên đổi chủ tàu cá kéo dài, chi phí duy trì thiết bị giám sát hành trình cao, nhật ký khai thác dễ sai sót nếu không được hướng dẫn…
Việc đối thoại trực tiếp này giúp cán bộ hiểu đúng, hiểu đủ những điểm nghẽn mà văn bản hành chính đôi khi không thể “chạm” tới. Đây cũng là cơ sở để thành phố điều chỉnh cách làm: yêu cầu các đơn vị chuyên môn hỗ trợ chuẩn hóa hồ sơ cho từng tàu; rà soát, xóa khỏi hệ thống những tàu hư hỏng, không còn khả năng hoạt động; bổ sung kinh phí, phương tiện cho lực lượng cơ sở. Đồng thời, Ban chỉ đạo chống IUU TP.HCM cũng khuyến khích các địa phương sáng tạo trong phương pháp truyền thông, miễn sao thông tin đến được với từng chủ tàu, từng thuyền viên.
Cách làm này phù hợp với định hướng chỉ đạo của UBND TP.HCM, khi thành phố kiện toàn Ban Chỉ đạo chống IUU, phân công rõ người, rõ việc và yêu cầu các địa phương không để xảy ra tình trạng “chậm trễ, chồng chéo, đùn đẩy”. Công tác kiểm soát tàu cá được siết chặt hơn; các cảng cá, chốt kiểm soát được giao nhiệm vụ phải nắm chắc tình trạng tàu ra - vào; hồ sơ truy xuất nguồn gốc được theo dõi nghiêm ngặt; trách nhiệm của từng cấp chính quyền được nhấn mạnh.
TP.HCM xác định tuyên truyền cho ngư dân là nhiệm vụ trọng tâm, then chốt hàng đầu trong công tác chống khai thác IUU. Ảnh: Đức Định.
Phó Chủ tịch UBND TP.HCM Bùi Minh Thạnh nhiều lần khẳng định rằng chống IUU không thể thành công nếu chính quyền chỉ “nhắc nhở từ xa”. Ông Thạnh cho rằng, những buổi cà phê sáng hay bữa sáng cùng ngư dân là cách để cán bộ lắng nghe thực chất, giải thích kịp thời và tạo dựng niềm tin. Theo ông, khi ngư dân cảm thấy họ được tôn trọng, được hỗ trợ, họ sẽ sẵn sàng hợp tác và tự giác tuân thủ quy định - điều quan trọng nhất để giữ vững kỷ cương nghề cá.
Hơn nữa, những buổi “Cà phê sáng cùng ngư dân” và “Ăn sáng cùng ngư dân” còn là dịp để các sở, ngành và lực lượng chấp pháp biển dễ dàng phát hiện những cá nhân thiếu ý thức trong chấp hành quy định IUU. Điều này giúp chính quyền địa phương kịp thời động viên, nhắc nhở và quan tâm hơn, tránh để xảy ra “chuyện đã rồi”.
Từ khi mô hình được triển khai, TP.HCM đã ghi nhận nhiều kết quả tích cực. Tỷ lệ tàu cá duy trì kết nối thiết bị giám sát hành trình tăng rõ rệt, số tàu vi phạm không cố ý giảm mạnh, nhiều chủ tàu chủ động hoàn thiện giấy tờ trước mỗi chuyến biển, việc phối hợp giữa ngư dân và các lực lượng chức năng trở nên thường xuyên và hiệu quả hơn.
Thành phố cũng đã rà soát và sẽ xóa sổ đội tàu không còn khả năng hoạt động, duy trì kiểm soát 100% tàu ra vào cảng, xử lý dứt điểm các trường hợp cố tình không duy trì VMS, tăng cường thanh tra, trong đó có các vụ việc được đưa ra xử lý hình sự. Đặc biệt, trong năm nay, TP.HCM không có trường hợp tàu cá hay thuyền viên bị nước ngoài bắt giữ - một kết quả phản ánh rõ nét chuyển biến về ý thức và hành vi của cộng đồng ngư dân.
Những chuyển đổi này cho thấy TP.HCM đang đi đúng hướng trong chống khai thác IUU: vừa quyết liệt trong quản lý, vừa mềm dẻo trong cách tiếp cận, tạo sự đồng thuận thay vì áp lực đơn thuần.
Nhờ sợi dây kết nối gần dân giữa chính quyền và các lực lượng chấp pháp biển, công tác chống khai thác IUU tại TP.HCM được triển khai hiệu quả và phát huy rõ vai trò. Ảnh: Đức Định.
Mô hình “Cà phê sáng cùng ngư dân” và “Ăn sáng cùng ngư dân” vì thế không chỉ là một hoạt động tuyên truyền, mà là biểu tượng của tinh thần “đồng hành cùng dân” trong quá trình thực thi chính sách. Đó cũng là nền tảng để TP.HCM hướng tới mục tiêu không còn vi phạm IUU, bảo vệ sinh kế bền vững cho ngư dân và đóng góp vào nỗ lực chung đưa thủy sản Việt Nam phát triển bền vững, có trách nhiệm và giữ vững uy tín trên thị trường quốc tế.
