Tiết mục biểu diễn ngoài phạm vi không gian thực hành của di sản. Ảnh: NM.
Nhảy hầu đồng trong trường học
Ông Phan Thanh Hải, Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao (VH-TT) tỉnh Thừa Thiên Huế đã có công văn số 1845/SVHTT-QLVHGĐ ngày 6/8/2023 gửi Cục Di sản (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) về việc chấn chỉnh các hoạt động liên quan đến Di sản thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt tại tỉnh Thừa Thiên Huế.
Công văn của Sở VH-TT tỉnh Thừa Thiên Huế nêu, từ ngày 1 đến ngày 6/8/ Sở VH-TT phối hợp cùng Tổ chức Kết nối với Việt Nam (Engaging With Vietnam - EWV) và các đơn vị liên quan tổ chức Hội thảo quốc tế Kết nối với Việt Nam lần thứ 14 với chủ đề: “Sống Cùng Di Sản, Tái Tạo/Tạo Di Sản: Việt Nam và thế giới”.
Trong chuỗi các hoạt động hưởng ứng Hội thảo nêu trên, vào tối 2/8 tại Trường Đại học Nghệ thuật thuộc Đại học Huế đã tổ chức khai mạc “Triển lãm Mỹ thuật quốc tế”, trong đó có chương trình giới thiệu một số loại hình di sản văn hoá phi vật thể như ca Huế, múa Cung đình Huế, múa Chăm, múa hát Khmer Nam bộ...
Sở Văn hóa - Thể thao tỉnh Thừa Thiên Huế cho rằng đây hoạt động mang tính tự phát. Ảnh: NM.
Riêng tiết mục biểu diễn một vài trích đoạn và giới thiệu trang phục hầu đồng do một số nghệ nhân tham gia Hội thảo thực hiện để minh hoạ, diễn giải thêm cho chủ đề liên quan đến di sản Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt là hoạt động mang tính tự phát của một nhóm nghệ nhân thanh đồng đến từ miền Bắc.
"Toàn bộ các hoạt động nghệ thuật trên chỉ phục vụ riêng cho các đại biểu là các nhà nghiên cứu tham dự Hội thảo, được tổ chức trong khuôn viên Trường Đại học Nghệ thuật Huế, không đưa ra phục vụ tại cộng đồng", công văn nêu.
Sở VH-TT đã làm việc với Ban tổ chức Hội thảo, Trường Đại học Nghệ thuật thuộc Đại học Huế và nhóm nghệ nhân để rút kinh nghiệm và sẽ nghiêm túc triển khai thực hiện đúng tinh thần chỉ đạo của Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch tại Công văn số 2973/BVHTTDL-DSVH ngày 21/7/2023 nhằm bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể trên địa bàn tỉnh nhằm đảm bảo không để xảy ra những bức xúc trong cộng đồng.
Hoạt động làm sai lệch di sản
Trước đó, người dân theo tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ tại Huế bày tỏ sự bất bình, khi Sở VH-TT, Trường đại học Nghệ thuật (Đại học Huế) cùng một số đơn vị trong nước và quốc tế tổ chức biểu diễn hầu đồng, trình diễn trang phục của giá đồng tại không gian Trường Đại học Nghệ thuật thuộc Đại học Huế.
Ngay sau khi xảy ra sự việc, Cục Di sản văn hóa có văn bản đề nghị Sở VH-TT tỉnh Thừa Thiên Huế chỉ đạo các cơ quan chuyên môn liên quan phối hợp, làm rõ sự việc, có biện pháp nhắc nhở, chấn chỉnh các hoạt động liên quan đến bảo vệ, phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể trên địa bàn tỉnh, đảm bảo tuân thủ luật Di sản văn hóa và Công ước 2023, tránh gây những bức xúc trong cộng đồng chủ thể di sản cũng như nghệ nhân nắm giữ di sản..
Theo Cục di sản, đây là hoạt động làm sai lệch di sản khi đưa di sản ra biểu diễn ngoài phạm vi không gian thực hành của di sản, sử dụng các thành tố của di sản để trình diễn không đúng với bản chất và tính chất truyền thống của di sản.
Việc này vi phạm nguyên tắc về sự tôn trọng, bảo vệ tính thiêng, tập tục, kiêng kỵ của di sản và nguyên tắc đồng thuận trên cơ sở hiểu biết đầy đủ của cộng đồng chủ thể thực hành di sản.
Trước đó, ngày 1/8, UBND tỉnh Thừa Thiên Huế ban hành Công văn số 7918/UBND-VH gửi Sở Văn hóa và Thể thao, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế, các sở, ngành và UBND các huyện, thị xã, thành phố Huế yêu cầu các đơn vị liên quan triển khai có hiệu quả các hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị di sản theo đúng Chương trình hành động quốc gia mà Chính phủ Việt Nam đã cam kết với UNESCO (đối với các di sản được đưa vào các Danh sách của UNESCO) và các biện pháp bảo vệ được ghi trong hồ sơ khoa học (đối với các di sản được đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia).
Đồng thời, tăng cường tổ chức tuyên truyền, phổ biến pháp luật, hướng dẫn nghiệp vụ bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể tại địa phương; Nâng cao nhận thức cho nghệ nhân, người thực hành và cộng đồng về giá trị của di sản văn hóa phi vật thể; có biện pháp nhắc nhở và chấn chỉnh đối với các nghệ nhân, người thực hành, đặc biệt là nghệ nhân đã được phong tặng danh hiệu vinh dự Nhà nước, đối với việc tham gia vào các hoạt động làm biến dạng, thực hành sai lệch di sản...
