Chính sách đã có, triển khai còn vướng
Những năm qua, Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách khuyến khích nghiên cứu, ứng dụng vật liệu xanh, tiết kiệm tài nguyên, năng lượng và thân thiện môi trường. Tuy vậy, việc phát triển vật liệu xây dựng và công trình xanh vẫn còn nhiều hạn chế.
Theo ông Nguyễn Cửu Loan, Phó Chủ tịch Chi hội Vật liệu xây dựng miền Trung, nguyên nhân chủ yếu là do thiếu hướng dẫn cụ thể trong trình tự, thủ tục đánh giá và chứng nhận sản phẩm vật liệu xây dựng tiết kiệm năng lượng, thân thiện môi trường. Bên cạnh đó, các quy định bắt buộc liên quan đến đánh giá, chứng nhận hiệu suất năng lượng của thiết bị xây dựng còn chưa rõ ràng.
Doanh nghiệp nghiên cứu, sản xuất vật liệu xanh. Ảnh: Lan Anh.
Một rào cản khác là sự hạn chế trong kiến thức và kinh nghiệm về vật liệu xây dựng xanh cũng là rào cản lớn hiện nay. Nhiều chủ đầu tư vẫn e ngại do chi phí xây dựng xanh cao hơn khoảng 2%, trong khi kiến trúc sư gặp khó khăn khi thuyết phục nhà đầu tư về hiệu quả dài hạn. Thực tế, nếu áp dụng các giải pháp xanh ngay từ khi bắt đầu giai đoạn thiết kế sẽ không làm tăng, thậm chí có thể giảm chi phí đầu tư. Giải pháp xanh có hiệu quả sẽ giúp hoàn vốn đầu tư trong khoảng 2-3 năm.
“So với các nước phát triển, ngành xây dựng Việt Nam, nhất là khu vực miền Trung, còn yếu về công nghệ, nhân lực và quản lý. Chưa có công trình nào đạt tiêu chí Net Zero – đây là thách thức lớn để đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050”, ông Loan chia sẻ.
Ông Đặng Việt Dũng, Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam chỉ ra rằng, thị trường vật liệu xây dựng xanh hiện nay thiếu minh bạch về thông tin và tiêu chuẩn đánh giá chưa đồng bộ. Người tiêu dùng khó phân biệt giữa vật liệu xanh thực sự và những sản phẩm “giả xanh”, trong khi nhà sản xuất cũng gặp khó khăn trong việc khẳng định chất lượng sản phẩm, dẫn đến việc mở rộng thị trường gặp nhiều trở ngại.
Vật liệu xanh vẫn "loay hoay" tìm chỗ đứng trong thị trường xây dựng. Ảnh: Lan Anh.
“Chúng ta đang thiếu những quy định nhằm cải thiện tình hình sản xuất và sử dụng vật liệu xanh, thiếu các chế tài hoặc quy định trách nhiệm liên quan đến bảo vệ môi trường khi sản xuất và sử dụng vật liệu xây dựng”, ông Dũng cho biết.
Đẩy mạnh tuyên truyền lợi ích của vật liệu xanh
Tại Đà Nẵng, chính quyền thành phố đã chủ động đi trước với nhiều chính sách thúc đẩy phát triển vật liệu xanh. Từ năm 2013 đến nay, 100% công trình sử dụng vốn nhà nước trên địa bàn thành phố đều được thiết kế, thẩm định, phê duyệt sử dụng gạch không nung; khuyến khích sử dụng tối đa vật liệu xây không nung và các công trình xây dựng không phân biệt nguồn vốn, số tầng. Năm 2010, thành phố đã xóa bỏ lò gạch thủ công, thủ công cải tiến, lò đứng liên tục, lò vòng sử dụng nhiên liệu hóa thạch.
Theo ông Đặng Khánh An, Trưởng phòng Quản lý chất lượng Công trình (Sở Xây dựng Đà Nẵng), để nâng cao việc sử dụng vật liệu xanh thời gian tới, thành phố tiếp tục thúc đẩy phát triển vật liệu tiết kiệm năng lượng, khuyến khích doanh nghiệp đổi mới công nghệ và sáng tạo vật liệu phù hợp điều kiện khí hậu địa phương.
Đồng thời, thành phố kiến nghị Bộ Xây dựng ban hành danh mục các loại vật liệu xây dựng xanh, thân thiện môi trường để làm cơ sở cho doanh nghiệp sản xuất và người dân, chủ đầu tư áp dụng vào công trình thực tế.
Nhiều công trình nhà ở cao tầng tại Đà Nẵng đã bắt đầu sử dụng gạch không nung thân thiện với môi trường. Ảnh: Lan Anh.
Ông Đặng Việt Dũng đưa ra đề xuất hoàn thiện đồng bộ các định mức kinh tế – kỹ thuật, hệ thống tiêu chuẩn đánh giá chất lượng vật liệu, cũng như các chính sách bảo vệ người tiêu dùng và hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp tiên phong trong sản xuất, ứng dụng vật liệu xây dựng xanh. Ngoài ra, cần ưu tiên sử dụng vật liệu xanh trong các dự án đầu tư công.
“Quan trọng nhất là cần có chính sách cụ thể đẩy mạnh công tác tuyên truyền về tầm quan trọng, lợi ích về môi trường và sức khỏe của việc sử dụng vật liệu xanh, hướng dẫn người tiêu dùng nhận biết về vật liệu xanh, từng bước thay đổi thói quen sử dụng vật liệu truyền thống gây ô nhiễm”, ông Dũng đề nghị.
Phát triển công trình xanh không chỉ là xu hướng mà còn là yêu cầu tất yếu trong bối cảnh biến đổi khí hậu và nhu cầu tiết kiệm tài nguyên ngày càng cấp thiết. Để tháo gỡ các rào cản hiện nay, cần có sự phối hợp đồng bộ từ cơ quan quản lý, cộng đồng doanh nghiệp, giới kiến trúc – xây dựng và người tiêu dùng. Khi chính sách, công nghệ và nhận thức cùng chuyển động, công trình xanh và vật liệu xanh sẽ không còn là lựa chọn khó tiếp cận mà sẽ trở thành tiêu chuẩn phổ biến trong tương lai gần.
