Trong thời đại số, cơ sở dữ liệu không chỉ là tài nguyên chiến lược, mà đã trở thành “nguồn năng lượng xanh” nuôi dưỡng tiến trình phát triển của mọi ngành, mọi lĩnh vực. Với ngành nông nghiệp và môi trường, nơi gắn liền trực tiếp với sinh kế, tài nguyên và tương lai phát triển bền vững của đất nước thì cơ sở dữ liệu càng mang ý nghĩa đặc biệt.
Dữ liệu là tài nguyên chiến lược
Theo tinh thần Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị, dữ liệu được xác định là trung tâm của chuyển đổi số, là động lực quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội, cùng với thể chế, nhân lực, hạ tầng và công nghệ. Đến năm 2030, mục tiêu là hoàn thiện hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia, đảm bảo an toàn, an ninh thông tin và hình thành sàn giao dịch dữ liệu quốc gia làm nền tảng của kinh tế dữ liệu Việt Nam.
Khi được xây dựng đồng bộ và liên thông, cơ sở dữ liệu (CSDL) giúp các cấp lãnh đạo nắm chắc thực tiễn, ra quyết định nhanh và chính xác hơn. Từ phân tích xu hướng, dự báo rủi ro đến đánh giá hiệu quả chính sách… tất cả đều dựa trên dữ liệu.
Bộ Công an và Bộ TN-MT kết nối cơ sở dữ liệu về đất đai, dân cư Ngày 29/12/2022. Ảnh: Khương Trung.
Nhờ CSDL, quá trình giải quyết thủ tục hành chính cũng trở nên minh bạch, tiết kiệm và thuận tiện hơn. Người dân không còn phải kê khai, nộp giấy tờ nhiều lần; doanh nghiệp giảm chi phí, tiết kiệm thời gian. Chính quyền số lấy người dân làm trung tâm, qua đó củng cố niềm tin giữa Nhà nước và Nhân dân.
Ngành nông nghiệp và môi trường hiện có hơn 100 cơ sở dữ liệu quốc gia, lĩnh vực, chuyên ngành…, đây là một con số thể hiện bước tiến lớn trong chuyển đổi số của ngành. Trong đó, CSDL quốc gia về đất đai đã hoàn thiện gần 50 triệu thửa đất, giúp quản lý hiệu quả, giảm sai sót và minh bạch hóa các thủ tục hành chính; CSDL nền địa lý quốc gia bao phủ toàn quốc, phục vụ lập quy hoạch phát triển, quốc phòng - an ninh và tăng trưởng kinh tế xanh; CSDL viễn thám quốc gia được đưa vào vận hành từ năm 2025, hỗ trợ giám sát biến động tài nguyên, rừng, biển và môi trường; CSDL nghề cá quốc gia (Vnfishbase) giúp quản lý tàu cá, truy xuất nguồn gốc thủy sản điện tử, là bước đi quan trọng trong hội nhập quốc tế và phát triển bền vững nghề cá Việt Nam.
Những hệ thống dữ liệu này đang trở thành “mắt thần số hóa” của ngành, hỗ trợ dự báo thời tiết, thiên tai, quản lý tài nguyên, phòng chống ô nhiễm và hướng tới nền nông nghiệp sinh thái, kinh tế tuần hoàn và nông thôn hiện đại.
Đột phá hướng tới nền quản trị thông minh, phát triển bền vững
Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan kiểm tra dữ liệu quan trắc được phân tích tại Trung tâm quan trắc môi trường miền Bắc - đơn vị tích hợp và quản lý dữ liệu quan trắc môi trường quốc gia năm 2025. Ảnh: Khương Trung.
Để dữ liệu thực sự trở thành “nguồn lực chiến lược” cho phát triển nông nghiệp và môi trường, Cục Chuyển đổi số đề xuất một loạt giải pháp mang tính đột phá, trong đó:
Xây dựng đồng bộ và chuẩn hóa hệ thống CSDL ngành nông nghiệp và môi trường, đảm bảo an toàn, bảo mật, phục vụ chỉ đạo điều hành, dự báo và cung cấp dịch vụ công trực tuyến toàn trình.
Ứng dụng công nghệ hiện đại như AI, Big Data, IoT, blockchain trong thu thập, xử lý và truy xuất nguồn gốc nông sản, từ đó nâng cao năng lực dự báo thị trường, cảnh báo sớm thiên tai, dịch bệnh và ô nhiễm môi trường.
Đưa tiêu chí sử dụng dữ liệu ra quyết định vào đánh giá cán bộ, công chức; thúc đẩy văn hóa ra quyết định dựa trên dữ liệu.
Khuyến khích doanh nghiệp, hợp tác xã, nông dân tham gia cung cấp, khai thác và sử dụng dữ liệu đểbiến dữ liệu trở thành tài sản chung của toàn xã hội.
Phát triển hạ tầng dữ liệu xanh, ưu tiên các hệ thống lưu trữ tiết kiệm năng lượng, bảo vệ môi trường và đảm bảo chủ quyền số quốc gia.
Đào tạo đội ngũ chuyên gia dữ liệu có trình độ cao, gắn kết hợp tác với các viện nghiên cứu, doanh nghiệp công nghệ trong và ngoài nước để hình thành hệ sinh thái dữ liệu mở.
Dữ liệu không chỉ là công cụ quản lý mà là nguồn lực kiến tạo phát triển bền vững. Khi dữ liệu được khai thác đúng cách, ngành nông nghiệp và môi trường sẽ có thể:
Dự báo chính xác xu hướng thời tiết, biến đổi khí hậu, nguồn nước; Quản lý và sử dụng hợp lý tài nguyên đất, rừng, biển; Tối ưu hóa sản xuất, giảm phát thải, nâng cao thu nhập cho người dân.
Cơ sở dữ liệu chính là “bản đồ số” cho con đường phát triển xanh, nơi nông nghiệp - công nghệ - môi trường hòa quyện thành một chỉnh thể thống nhất. Đó cũng là cách ngành nông nghiệp và môi trường khẳng định vai trò tiên phong trong chuyển đổi số quốc gia, hướng tới một Việt Nam xanh, số và bền vững.
Chào mừng kỷ niệm 80 năm Ngày Nông nghiệp và Môi trường và Đại hội Thi đua yêu nước lần thứ I, Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức chuỗi sự kiện kéo dài từ tháng 7 đến tháng 12/2025. Trong đó trọng tâm là lễ Kỷ niệm 80 năm ngành Nông nghiệp và Môi trường và Đại hội Thi đua yêu nước lần thứ I, dự kiến tổ chức sáng 12/11/2025 tại Trung tâm Hội nghị Quốc gia (Hà Nội) với hơn 1.200 đại biểu tham dự, gồm lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Quốc hội, Chính phủ; nguyên lãnh đạo Bộ, đại diện các tổ chức quốc tế và các điển hình tiên tiến trong toàn ngành.
