Hơn 2.800 trạm, điểm đo KTTV phủ khắp cả nước
Trải qua 80 năm xây dựng và trưởng thành, ngành Khí tượng Thủy văn (KTTV) Việt Nam luôn giữ vai trò tuyến đầu trong phòng, chống thiên tai, bảo đảm an ninh, quốc phòng và phát triển kinh tế - xã hội. Bước vào giai đoạn mới, khi biến đổi khí hậu và chuyển đổi số cùng đặt ra những thách thức chưa từng có, ngành KTTV đang đổi mới mạnh mẽ, hướng tới mục tiêu phát triển xanh, hiện đại và bền vững.
Hiện nay, hệ thống 2.807 trạm, điểm đo KTTV phủ khắp cả nước, vận hành bởi hơn 2.600 cán bộ, kỹ sư và chuyên gia, là nền tảng quan trọng giúp ngành cung cấp thông tin “từ xa, từ sớm, kịp thời” cho công tác dự báo, cảnh báo thiên tai và phát triển kinh tế. Những năm qua, chất lượng dự báo của Việt Nam đã tiệm cận trình độ tiên tiến trong khu vực, với độ tin cậy đạt 70–80% đối với các hiện tượng thời tiết cực đoan.
Tổng Thư ký Liên hợp quốc António Guterres tham qua phòng truyền thống Tổng cục Khí tượng Thủy văn, Bộ Tài nguyên và Môi trường - nay là Cục Khí tượng Thủy văn, Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Ảnh: Khương Trung.
Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) đã chọn Việt Nam làm Trung tâm hỗ trợ dự báo thời tiết nguy hiểm và cảnh báo lũ quét cho khu vực ASEAN, đây là một dấu mốc khẳng định uy tín và năng lực của ngành KTTV Việt Nam trên trường quốc tế.
Trong nhiệm kỳ 2020–2025, dù phải đối mặt với đại dịch COVID-19, tác động ngày càng rõ nét của biến đổi khí hậu và yêu cầu hội nhập quốc tế sâu rộng, ngành KTTV vẫn đạt được nhiều bước tiến quan trọng. Hệ thống chính sách, pháp luật về KTTV từng bước được hoàn thiện với 34 văn bản quy phạm pháp luật được ban hành, trong đó có Chiến lược phát triển ngành đến năm 2030, tầm nhìn 2045 và Đề án hiện đại hóa ngành đến năm 2030. Mạng lưới trạm KTTV quốc gia được đầu tư tăng dày, tự động hóa và tích hợp các công nghệ hiện đại như vệ tinh, radar, viễn thám, AI và dữ liệu lớn.
Số hóa toàn bộ tư liệu khí tượng thủy văn
Hướng tới giai đoạn 2025–2030, Cục Khí tượng Thủy văn xác định ba đột phá chiến lược: hiện đại hóa - số hóa - nhân lực chất lượng cao. Trong đó, chuyển đổi số được coi là “chìa khóa” để đưa ngành bước vào kỷ nguyên dữ liệu xanh và quản trị thông minh. Cục đặt mục tiêu hoàn thiện cơ sở dữ liệu KTTV quốc gia, kết nối liên thông với các bộ, ngành, địa phương; số hóa toàn bộ tư liệu khí tượng thủy văn; tăng năng lực tính toán chuyên ngành lên gấp 10 lần so với năm 2020, cung cấp 100% dịch vụ công trực tuyến mức độ 4.
Quan trắc viên soi đèn đọc số liệu quan trắc gió vào ban đêm ở Trạm khí tượng hải văn Bạch Long Vỹ (Hải Phòng). Ảnh: Cục KTTV.
Ngành KTTV cũng sẽ chuyển trọng tâm từ “dự báo hiện tượng” sang “dự báo tác động”, ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong phân tích, cảnh báo thiên tai như bão, lũ quét, sạt lở đất… nhằm giảm thiểu tối đa rủi ro cho cộng đồng. Song song đó là việc hoàn thiện hành lang pháp lý, cơ chế xã hội hóa và thương mại hóa các sản phẩm, dịch vụ KTTV, khuyến khích sự tham gia của doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân trong hệ sinh thái dữ liệu khí tượng.
Một nhiệm vụ trọng tâm khác là phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Ngành chú trọng đào tạo đội ngũ cán bộ có khả năng làm chủ công nghệ mới như AI, Big Data, IoT; xây dựng cơ chế đãi ngộ đặc thù để thu hút nhân tài, đồng thời kiện toàn bộ máy tinh gọn, hiệu quả và hiện đại.
Cùng với đó, ngành KTTV tiếp tục mở rộng hợp tác quốc tế theo chiều sâu, tăng cường chia sẻ thông tin, tham gia các mạng lưới dự báo khu vực và toàn cầu, từng bước khẳng định vị thế Việt Nam là một trong những trung tâm khí tượng thủy văn năng động của châu Á.
Phát huy truyền thống 80 năm, với tinh thần đổi mới và khát vọng vươn lên, ngành KTTV Việt Nam đang kiên định con đường phát triển xanh, bền vững, trở thành “người gác trời” tin cậy của đất nước, đóng góp tích cực cho mục tiêu xây dựng Chính phủ số, kinh tế số và xã hội an toàn trước mọi biến động của thiên nhiên.
