Giữa thung lũng Mường Luân, tỉnh Điện Biên, Tết té nước “Bun huột nặm” từ lâu là dấu ấn văn hóa đặc sắc của cộng đồng người Lào. Lễ hội diễn ra trung tuần tháng 4, kéo dài 2-3 ngày, mang ý nghĩa tiễn năm cũ, đón năm mới, cầu mùa màng tươi tốt và bản làng bình yên.
“Với người Lào, nước là sự sống; té nước để gửi trao điều tốt lành”, tiếng chủ lễ vang lên giữa sân lễ hội, hòa lẫn tiếng trống và tiếng reo vui của bà con trong ngày hội lớn nhất năm.
Trong nhịp rộn ràng ấy, du khách dễ cảm nhận sự giao hòa giữa núi rừng mát lành và không khí lễ hội sôi động, thứ “chất liệu du lịch văn hóa” mà nhiều địa phương đang nỗ lực tìm kiếm.
Hàng trăm người dân và du khách thực hiện nghi lễ té nước, tạo nên bức tranh lễ hội sinh động bên chân tháp Mường Luân cổ. Ảnh: Hoàng Châu.
Người Lào ở Mường Luân lưu giữ trọn vẹn nghi thức trong lễ hội. Mỗi năm, bà con chuẩn bị lễ vật, trang phục và dọn dẹp bản làng từ sớm. Trong phần Lễ, bà mo tiến hành cúng và buộc chỉ cổ tay cầu sức khỏe, bình an cho dân bản và du khách. Sau đó, đoàn lễ đến từng nhà xin “nước mưa của trời” rồi ra bờ sông thực hiện nghi thức cúng thần sông, thần suối, gửi gắm khát vọng mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi. Năm 2017, Tết té nước Mường Luân được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, trở thành niềm tự hào của đồng bào Lào nơi biên giới.
Nếu phần Lễ mang đậm tâm linh, thì phần Hội lại bùng nổ sắc màu và tiếng cười. Sân chân tháp và bản Mường Luân rộn ràng với văn nghệ, múa truyền thống, nhạc cụ dân tộc cùng hình ảnh thanh niên tung nước chúc phúc, trẻ nhỏ nô đùa, phụ nữ Lào duyên dáng trong trang phục rực rỡ. Các trò chơi dân gian như Táu phắc sá, Xưa khốp mu, Pít mắc tanh… tạo nên không khí hội sôi nổi, tiếng hò reo vang khắp thung lũng. Người Lào quan niệm càng được té nhiều nước càng may mắn, nên ai cũng hòa mình vào niềm vui chung.
Những năm gần đây, Mường Luân đẩy mạnh khai thác Tết té nước cho du lịch cộng đồng, tổ chức trưng bày sản phẩm thủ công, ẩm thực, nông sản và giới thiệu vật dụng, trang phục, nhạc cụ truyền thống, giúp du khách hiểu hơn về văn hóa Lào.
Thầy mo - Chủ lễ dẫn đầu đoàn cúng tại bờ sông. Ảnh: Hoàng Châu.
Ông Nguyễn Trọng Huế, Chủ tịch UBND xã Mường Luân, tỉnh Điện Biên, cho biết:“Tết té nước không chỉ là lễ hội văn hóa mà còn là cơ hội để địa phương quảng bá hình ảnh, thu hút du khách. Chúng tôi đang tập trung bảo tồn nghi lễ truyền thống, phục dựng trò chơi dân gian và kết nối với các tua du lịch cộng đồng, để lễ hội vừa giữ gìn bản sắc vừa đóng góp vào phát triển kinh tế xã hội, mang lại sinh kế cho người dân".
Ông Huế chia sẻ thêm: “Việc phát triển du lịch gắn với lễ hội giúp bà con có thêm thu nhập, đồng thời khuyến khích thế hệ trẻ hiểu - yêu - giữ gìn bản sắc văn hóa”.
Chị Lò Thị Sôm, một phụ nữ trong bản vui vẻ chia sẻ: “Lễ hội không chỉ để vui, mà để con cháu nhớ về thôn bản. Có khách đến xem, đến té nước cùng, mình càng vui hơn”.
Chính quyền xã Mường Luân đang hỗ trợ bà con bảo tồn nghi lễ, phục dựng trò chơi dân gian và hoàn thiện hạ tầng du lịch, giúp lễ hội vừa giữ nguyên bản sắc vừa tăng sức hút với du khách. Tết té nước không chỉ là lễ hội truyền thống mà còn là dòng chảy văn hóa của người Lào qua nhiều thế hệ trên đất Việt, nơi mỗi giọt nước mang theo thông điệp hữu nghị, đoàn kết, nhân ái và niềm tin vào mùa mới.
Người dân trong trang phục truyền thống tại Tết té nước, tạo nên không khí lễ hội rộn ràng và đậm sắc văn hóa Lào. Ảnh: Hoàng Châu.
Trong hơi ấm cộng đồng và tiếng nước chan hòa, du khách đến Mường Luân không chỉ trải nghiệm lễ hội, mà còn cảm nhận tinh thần lạc quan, nhân ái và nếp sống hài hòa với thiên nhiên của người Lào, giá trị quý báu để phát triển du lịch văn hóa bền vững nơi vùng cao Điện Biên.
Giữa nhịp sống mới đang lan tới từng bản làng, Tết té nước Mường Luân vẫn giữ nguyên hơi thở truyền thống, trở thành điểm tựa văn hóa của cộng đồng người Lào và là “tài nguyên mềm” để địa phương phát triển du lịch bền vững. Sự gắn kết giữa người dân - chính quyền - du khách trong mỗi mùa lễ hội không chỉ làm sống dậy những tập tục đẹp mà còn mở ra hướng đi mới cho Mường Luân, nơi văn hóa bản địa trở thành cầu nối để thu hút trải nghiệm, nâng cao sinh kế và lan tỏa bản sắc của vùng biên Điện Biên.
