Chiều 1/12, dưới sự điều hành của Phó chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật Chuyển đổi số. Nhiều đại biểu đồng tình sự cần thiết phải ban hành luật nhằm tạo một khung pháp lý thống nhất, dẫn dắt quá trình chuyển đổi số quốc gia.
Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan điều hành phiên họp. Ảnh: Hồ Long.
Rà soát, loại bỏ trùng lặp, làm rõ nội hàm mới
Các đại biểu đánh giá dự thảo luật mang ý nghĩa chiến lược, đặt nền tảng thể chế cho Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số; đặc biệt đã thể hiện tư duy “lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm”, khẳng định vai trò Nhà nước kiến tạo và thúc đẩy.
Góp ý vào nội dung cụ thể, đại biểu Thạch Phước Bình (Vĩnh Long) cho rằng Điều 5 của dự thảo đã bao quát hầu hết nhóm hoạt động quan trọng của chuyển đổi số: từ chiến lược, mô hình quản trị, hạ tầng, nền tảng số, quản trị dữ liệu, đào tạo kỹ năng số, an toàn thông tin, R&D đến truyền thông và hỗ trợ người dân. Tuy nhiên, ông chỉ ra một số điểm trùng lặp: hoạt động giám sát, thống kê, đánh giá chuyển đổi số xuất hiện ở cả khoản 3 và khoản 14; nội dung về nghiên cứu, đổi mới sáng tạo và thử nghiệm sản phẩm công nghệ số trùng nhau ở khoản 11 và 12.
Đại biểu Thạch Phước Bình (Vĩnh Long). Ảnh: Hồ Long.
Theo ông Bình, Điều 5 còn “thiếu trọng tâm” khi một số khoản liệt kê quá nhiều nhiệm vụ cùng lúc, dễ gây khó khăn cho phân cấp triển khai. Dự thảo cũng chưa đề cập đầy đủ những vấn đề mới của thời đại số như khung thử nghiệm có kiểm soát (sandbox), đánh giá tác động công nghệ, mô hình quản trị dữ liệu theo vai trò chủ sở hữu - quản lý dữ liệu và các yêu cầu tối thiểu đối với hạ tầng điện toán đám mây, nền tảng số dùng chung.
Ông kiến nghị cơ quan soạn thảo rà soát, rút gọn, loại bỏ nội dung trùng lặp và tái cấu trúc Điều 5 theo nhóm: nhiệm vụ khoa học - thể chế - chiến lược; hạ tầng - nền tảng số; dữ liệu - an toàn thông tin; đổi mới sáng tạo; đào tạo - truyền thông - hỗ trợ người dân. Đồng thời cần bổ sung cơ chế sandbox, quy định yêu cầu tối thiểu của hạ tầng và nền tảng số theo hướng ưu tiên điện toán đám mây.
Làm rõ khái niệm “bản sao số”
Tại Điều 3, dự thảo đưa ra khái niệm “bản sao số” nhưng phạm vi còn quá rộng, có thể bao trùm cả hệ thống dữ liệu nghiệp vụ và mô hình mô phỏng chuyên ngành, tạo nguy cơ trùng lặp trách nhiệm giữa cơ quan nhà nước và doanh nghiệp công nghệ.
Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (TP.HCM). Ảnh: Hồ Long.
Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (TP.HCM) đề nghị làm rõ ranh giới của “bản sao số”, chỉ nên áp dụng cho mô hình mô phỏng thời gian thực phục vụ phân tích, dự báo, ra quyết định; không bao gồm hệ thống thông tin hay tài liệu dữ liệu thông thường. “Nếu không khoanh rõ phạm vi, đối tượng điều chỉnh sẽ quá rộng, gây khó trong quản lý, kiểm toán, và xử lý trách nhiệm khi bản sao số gây rủi ro trong vận hành”, ông nhấn mạnh.
Hướng tới một quốc gia số liên thông, toàn diện và an toàn
Giải trình tại hội trường, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết dự thảo được thiết kế theo hướng “luật khung”, ngắn gọn để Chính phủ linh hoạt điều hành. Luật đặt ra các nguyên tắc chung, yêu cầu tối thiểu, trách nhiệm của các chủ thể và cơ chế điều phối thống nhất nhằm bảo đảm mọi hoạt động chuyển đổi số trên toàn quốc diễn ra đồng bộ, an toàn, hiệu quả.
Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng. Ảnh: Hồ Long.
Theo Bộ trưởng, luật sẽ tạo sự liên kết giữa các luật chuyên ngành, hình thành một chỉnh thể thống nhất về Chính phủ số - kinh tế số - xã hội số mà không can thiệp sâu vào các luật chuyên ngành. Dự thảo cũng giải quyết những điểm nghẽn chuyển đổi số tại bộ ngành và địa phương, nhất là vướng mắc về cơ chế tài chính.
Trên cơ sở góp ý của các đại biểu, cơ quan soạn thảo sẽ “làm gọn lại” dự thảo, bỏ các chi tiết kỹ thuật chuyên ngành để bảo đảm luật chỉ tập trung vào “khung” chung.
Dự thảo cũng bổ sung phần “Chính phủ điện tử” từ Luật Công nghệ thông tin nhằm tạo một bộ khung thống nhất cho toàn bộ hoạt động chuyển đổi số khi luật hiện hành được bãi bỏ. Hiện các quy định về chuyển đổi số nằm rải rác, thiếu nguyên tắc chung, thiếu yêu cầu tối thiểu và đặc biệt thiếu cơ chế điều phối tổng thể. Dự thảo Luật Chuyển đổi số được kỳ vọng sẽ khắc phục tình trạng “cát cứ số”, “manh mún số”, “chia cắt nền tảng”, tạo môi trường thuận lợi cho đổi mới sáng tạo và phát triển đồng bộ.
Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết dự thảo được thiết kế theo hướng “luật khung”, ngắn gọn để Chính phủ linh hoạt điều hành. Ảnh: Hồ Long.
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết dự thảo Luật tập trung vào năm nhóm nội dung lớn: Hình thành khung pháp lý thống nhất cho quốc gia số; thiết lập cơ chế pháp lý cho Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số; xác lập cấu trúc quản trị quốc gia thống nhất về chuyển đổi số; luật hóa cơ chế tài chính, nhân lực và nguồn lực số; quy định cơ chế đánh giá định kỳ, công khai các chỉ số chuyển đổi số.
Lần đầu tiên, các khái niệm then chốt như chuyển đổi số, hạ tầng số, dữ liệu số, nền tảng số, chính phủ số, kinh tế số, xã hội số… được định nghĩa chính thức ở tầm luật. Dự thảo cũng chính thức hóa Chương trình Chuyển đổi số quốc gia, khung kiến trúc tổng thể quốc gia số, khung quản trị dữ liệu, khung năng lực số và bộ chỉ số đo lường chuyển đổi số quốc gia.
Về khái niệm nền tảng số, Bộ trưởng nhấn mạnh đây là điểm khác biệt cốt lõi của chuyển đổi số so với ứng dụng CNTT truyền thống: thay vì phát triển các phần mềm rời rạc, chuyển đổi số tập trung phát triển nền tảng dùng chung, kết nối, chia sẻ dữ liệu mặc định, giảm chi phí theo số người dùng, triển khai nhanh, thay đổi cách vận hành toàn hệ thống.
Dự thảo cũng xác định các nguyên tắc thiết kế kiến trúc số như: ưu tiên dùng điện toán đám mây và nền tảng dùng chung; tái sử dụng dữ liệu, “khai báo một lần là mặc định”; kết nối - chia sẻ dữ liệu là mặc định; đảm bảo an toàn từ thiết kế; ưu tiên thuê dịch vụ số khi có hiệu quả.
