Trong bối cảnh đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) bước vào tháng 12, thời điểm quyết định của lịch thời vụ, công tác kiểm soát nguồn nước, chống úng và điều tiết mặn ngọt đang trở thành mối quan tâm hàng đầu của các địa phương. Đây là giai đoạn chuẩn bị xuống giống vụ đông xuân 2025-2026, vụ lúa lớn nhất và quan trọng nhất trong năm. Những diễn biến bất thường của khí tượng thủy văn: mưa lớn, lũ dâng, triều cường mạnh, nước dâng do gió, cho thấy vai trò then chốt của hệ thống công trình thủy lợi, đặc biệt là cụm Cái Lớn - Cái Bé - Xẻo Rô, trong bảo vệ sản xuất.
Theo các bản tin dự báo của Viện Quy hoạch thủy lợi Miền Nam và Viện Khoa học thủy lợi Miền Nam, hiện tượng ENSO năm 2025 duy trì ở trạng thái trung tính, nhưng lượng mưa trên lưu vực sông Mekong biến động mạnh, xuất hiện nhiều đợt tăng vượt trung bình nhiều năm. Cùng đó, từ tháng 8 đến 11/2025, biển Đông liên tục có bão và áp thấp nhiệt đới, ảnh hưởng trực tiếp đến đất liền. Đây là nguyên nhân khiến mưa lớn diện rộng xuất hiện nhiều hơn, gây áp lực lên toàn hệ thống thoát nước của ĐBSCL.
Trong bối cảnh đó, yêu cầu vận hành công trình thủy lợi phải được triển khai kịp thời, chính xác và linh hoạt để giảm thiểu nguy cơ ngập úng, bảo đảm an toàn diện tích sản xuất.
Việc vận hành linh hoạt các công trình thủy lợi, đặc biệt là cụm Cái Lớn - Cái Bé - Xẻo Rô, đã giúp giữ mực nước nội đồng ổn định. Ảnh: Công ty KTTLMN cung cấp.
Cụm Cái Lớn - Cái Bé vận hành linh hoạt
Báo cáo của Công ty TNHH MTV Khai thác thủy lợi Miền Nam cho thấy, trong các tháng cao điểm mùa lũ (7-10/2025), công tác vận hành cụm công trình Cái Lớn - Cái Bé - Xẻo Rô được thực hiện chặt chẽ, bám sát diễn biến mưa - lũ - triều và nhu cầu sản xuất của địa phương.
Riêng cống Cái Lớn đã có 14 ngày vận hành kiểm soát triều, với 7/11 cửa van được đóng trong 9-12 giờ/ngày. Khi triều rút, 11/11 cửa van được mở hoàn toàn để đẩy nhanh tốc độ tiêu thoát nước. Nhờ đó, mực nước thượng lưu (tại cầu Cái Tư) được giữ ổn định quanh mức +0,60m, tạo điều kiện thuận lợi để hệ thống thủy lợi nội đồng vận hành bơm, xả linh hoạt. Quan trọng hơn, phía hạ lưu cống không xảy ra ngập úng kéo dài trong suốt thời gian vận hành.
Cống Cái Bé đóng 2/2 cửa theo từng thời điểm triều lên, duy trì mực nước nội đồng trong ngưỡng +0,60m đến +0,76m - mức lý tưởng cho cả tiêu úng và chuẩn bị cho gieo sạ. Cống Xẻo Rô duy trì mở tự do, hỗ trợ tiêu thoát nước nhanh ra biển Tây.
ĐBSCL đang hội đủ điều kiện để bước vào vụ đông xuân 2025-2026 trong trạng thái an toàn. Ảnh: Công ty KTTLMN cung cấp.
Kết quả vận hành được thể hiện rõ: giảm lượng nước tràn vào nội đồng, kéo dài thời gian tiêu thoát nước trong ngày, giúp các tiểu vùng giữ vững lịch mùa vụ. Nhờ đó, nhiều địa phương vẫn thu hoạch hè thu và xuống giống thu đông đúng thời gian khuyến cáo.
Các tỉnh trong vùng dự án đều ghi nhận kết quả khả quan: An Giang thu hoạch hơn 89.600 ha hè thu; TP Cần Thơ (từ Hậu Giang cũ) thu hoạch dứt điểm 48.551 ha; Cà Mau thu hoạch 22.175 ha và triển khai hơn 4.200 ha tôm - lúa. Nguồn nước ổn định giúp nông dân yên tâm chuẩn bị mặt ruộng để kịp xuống giống đông xuân ngay khi triều rút.
Sẵn sàng cho vụ đông xuân 2025-2026
Trong tháng 12, giai đoạn chuyển mùa và cũng là thời điểm nhạy cảm của nước mặn và triều cường, việc chủ động theo dõi dự báo khí tượng thủy văn, kiểm soát nội đồng, giữ mực nước mặt ruộng hợp lý là nhiệm vụ ưu tiên.
Các chuyên gia khuyến cáo: nông dân không gieo sạ sớm trước thời điểm triều cường cuối tháng; cần phối hợp chặt với lực lượng thủy lợi địa phương để lấy nước - xả nước đúng thời điểm; ưu tiên giống ngắn ngày, chịu phèn mặn tốt và né rầy. Các hệ thống công trình lớn như Cái Lớn - Cái Bé - Xẻo Rô, Vũng Liêm, Ninh Quới đang được vận hành đồng bộ, theo đúng quy trình của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, tạo lá chắn hiệu quả trước các diễn biến bất thường cuối năm.
Phía hạ lưu cống không xảy ra ngập úng kéo dài trong suốt thời gian vận hành. Ảnh: Công ty KTTLMN cung cấp.
Công ty Khai thác thủy lợi Miền Nam cũng đã kiện toàn Ban chỉ huy phòng chống thiên tai, bố trí lực lượng xung kích, chuẩn bị vật tư, thiết bị và xây dựng kịch bản vận hành theo từng cấp độ rủi ro. Đây là tiền đề quan trọng để bảo đảm an toàn cho hơn 300.000 ha lúa vùng hưởng lợi trong mùa mưa và sẵn sàng cho vụ đông xuân, kỳ vọng đem lại năng suất và hiệu quả cao.
Với sự chủ động của các cơ quan chuyên môn, sự phối hợp của địa phương và hệ thống công trình vận hành hiệu quả, ĐBSCL đang hội đủ điều kiện để bước vào vụ đông xuân 2025-2026 trong trạng thái an toàn, vững tâm và kỳ vọng một mùa bội thu.
Việc vận hành linh hoạt các công trình thủy lợi, đặc biệt là cụm Cái Lớn - Cái Bé - Xẻo Rô, đã giúp giữ mực nước nội đồng ổn định trong suốt các đợt triều cường và mưa lớn cuối năm. Nhờ vậy, nhiều tiểu vùng tránh được ngập úng kéo dài, đồng thời duy trì được độ ẩm mặt ruộng phù hợp cho khâu làm đất và xuống giống. Đây là yếu tố quyết định giúp các địa phương giữ vững lịch thời vụ đông xuân 2025-2026, hạn chế rủi ro mặn xâm nhập sớm trong bối cảnh thời tiết diễn biến cực đoan.
