Lời khẩn cầu từ vùng lũ: Vụ nho, táo 'đắng'

Trận mưa lũ lịch sử vừa qua đã gây thiệt hại nặng nề, cuốn trôi sinh kế và hi vọng của nhiều hộ dân trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa. Vựa nho và táo - hai cây trồng chủ lực, nguồn thu chính bị nhấn chìm, hư hại nghiêm trọng. Thiệt hại này đang đe dọa trực tiếp đến vụ thu hoạch Tết sắp tới và ảnh hưởng lâu dài tới người dân, để lại bùn đất, cây cối héo úa và nguy cơ mất trắng toàn bộ vốn liếng sau nhiều năm gây dựng.

Rớt nước mắt phá bỏ vườn táo

Sau nước rút, chúng tôi đi dọc các khu vực ven sông Cái Phan Rang ở phía nam tỉnh Khánh Hòa, chứng kiến hậu quả để lại là vô cùng nặng nề về sản xuất nông nghiệp. Hàng trăm ha nho, táo bị ngâm mình trong nước lũ lâu ngày khiến cây héo rũ, chết dần và đối mặt với nguy cơ thất thu hoàn toàn. Thiệt hại lớn nhất và đau xót nhất tập trung ở những vườn đang được chăm sóc để chuẩn bị thu hoạch chính vụ Tết Nguyên Đán sắp tới.

Tại thôn Phú Thủy, xã Mỹ Sơn, nỗi đau thiệt hại có thể cảm nhận rõ nhất qua câu chuyện của ông Huỳnh Công Trường (60 tuổi), người gắn bó với cây táo nhiều năm.

Vườn táo 7 sào (7.000m²) của ông đang giai đoạn kinh doanh ổn định, cho thu nhập tốt suốt 4 năm đã hoàn toàn bị hư hại. Ông Trường nghẹn lời: "Tôi chưa bao giờ thấy trận lũ nào khủng khiếp đến vậy. Đêm 19/11, lũ dâng lên kinh hoàng. Lúc 23 giờ nước mới chỉ dưới giàn nhưng chỉ sau ba tiếng đồng hồ, toàn bộ vườn đã bị dòng lũ nhấn chìm hoàn toàn”.

Khi nước rút, cảnh tượng để lại khiến ông Trường không khỏi xót xa. Rác rưởi và đất cát đã tấp vào gốc cây quá dày, bồi lấp mặt vườn khiến cây bị úng, không thể cứu được nữa. Hơn 400 gốc táo - niềm hi vọng lớn nhất cho vụ sau Tết đã bị nước lũ hung tàn cuốn phăng, tàn phá nặng nề. Cơn thịnh nộ của thiên nhiên đã đẩy gia đình ông Trường vào cảnh trắng tay, gánh chịu khoản thiệt hại khoảng 350 - 400 triệu đồng.

"Mất trắng, coi như công sức bao năm đều đổ sông đổ bể", ông Trường chua xót. Ánh mắt ông đau đáu nhìn khu vườn tan hoang rồi đưa ra quyết định xé lòng: "Dù xót xa, nhưng cây hỏng hết rồi... Tôi buộc phải thuê máy múc nhổ bỏ toàn bộ vườn táo”.

Quyết định nhổ bỏ vườn táo là khởi đầu cho một chặng đường khó khăn mới. Ông Trường cho biết dự định của gia đình là cải tạo lại đất để trồng bắp (ngô) nhưng công việc đang gặp rất nhiều trở ngại. Lớp cát bồi lấp trong vườn quá dày khiến việc canh tác gần như không thể tiến hành ngay lập tức. Nỗi buồn lớn nhất vẫn là vườn táo – nguồn thu chính đã hoàn toàn biến mất, để lại một khoảng trống mênh mông và gánh nặng mưu sinh đè nặng lên vai nông dân.

Nguy cơ cây nho kiệt sức trong sình lầy

Ở các vùng trồng nho, tình cảnh cũng vô cùng thê thảm. Tại xã Ninh Phước, gia đình ông Trần Quốc Việt gần như mất trắng hơn 1 sào nho, những chùm nho rụng tả tơi, cành lá bị dập nát. Ông Việt đau xót: "Khoảng 90% hộ trồng nho trong vùng bị thiệt hại rất nặng, gần như không thể phục hồi".

Thiệt hại còn lan rộng đến Hợp tác xã nông nghiệp Thái An (xã Vĩnh Hải), một trong những vựa nho lớn của tỉnh. Ông Nguyễn Khắc Phòng, Giám đốc Hợp tác xã cho biết, tất cả 15ha nho đang kinh doanh của Hợp tác xã đều bị ngập đến giàn. Trong số đó, 20% diện tích đang chuẩn bị ra hoa và cho trái vụ Tết đều bị hư hại hoàn toàn. Chưa kể 3ha hành tỏi mới xuống giống cũng bị lũ cuốn trôi hoàn toàn.

Nỗi lo lắng hiện rõ trên khuôn mặt của ông Phòng: "Cây nho bị ngập nước lâu sẽ rất yếu. Hiện nước đã rút nhưng đất vẫn sình lầy. Những cây đã cắt lá để kích thích ra hoa gặp sình lầy thế này bộ rễ không thể phát triển, dễ bị chết".

Những ngày qua, lãnh đạo và thành viên Hợp tác xã đã nỗ lực hết sức để khơi thông kênh rãnh, bơm nước, nhưng công tác phục hồi vô cùng gian nan và mệt mỏi vì nước ngầm vẫn rỉ ra liên tục khiến việc cứu vãn vườn nho trở thành cuộc chiến cam go.

Khẩn cấp cứu và phục hồi cây trồng

Theo Chi cục Trồng trọt và BVTV Khánh Hòa, tính đến 7 giờ ngày 25/11, mưa lũ đã ảnh hưởng đến trên 15.533ha cây trồng tại 54 xã, phường toàn tỉnh. Trong đó táo 280ha và nho trên 264 ha. Đây là những cây trồng có giá trị kinh tế cao, bị ảnh hưởng nặng nề.

Trước thiệt hại vượt quá khả năng tự khắc phục, nông dân Khánh Hòa mong muốn Nhà nước và chính quyền địa phương sớm có chính sách hỗ trợ kịp thời để tái sản xuất, ổn định cuộc sống và có cơ hội phục hồi kinh tế trước vụ Tết.

Sự hỗ trợ về vốn, giống cây trồng, vật tư nông nghiệp, đặc biệt là hướng dẫn kỹ thuật phục hồi chuyên sâu lúc này là nguồn động lực lớn nhất giúp họ vượt qua thiên tai.

Về vấn đề này, ông Nguyễn Đức Thuận, Chi cục Trưởng Chi cục Trồng trọt và BVTV Khánh Hòa cho biết, đơn vị đang tích cực hướng dẫn người dân thực hiện các biện pháp kỹ thuật khẩn cấp để cứu và phục hồi cây trồng bị ngập lụt. Ưu tiên hàng đầu là phải tiêu thoát nước triệt để ở các vùng thấp trũng. Người dân cần thực hiện ngay việc mở rãnh tiêu thoát nước xung quanh luống hoặc quanh gốc cây, tuyệt đối không được để nước đọng quá 2 - 3 ngày vì sẽ làm thối rễ, chết cây.

Sau khi đất khô ráo và đủ độ ẩm, cần xới nhẹ quanh gốc để phá váng giúp đất thông thoáng, tạo điều kiện cho rễ hô hấp. Tiếp theo, bà con nên bổ sung phân hữu cơ hoai mục kết hợp với chế phẩm sinh học Trichoderma để cải tạo đất, ức chế nấm bệnh gây thối rễ và kích thích bộ rễ phục hồi. Cần khẩn trương thu gom và tiêu hủy các tàn dư thực vật như lá, quả rụng, cành gãy dập nát để ngăn ngừa nấm bệnh lây lan mạnh sau ngập lụt.

Trong giai đoạn cây hồi phục ban đầu, cần phun phân bón lá chứa các nguyên tố vi lượng (Ca, Mg, Zn, Bo...) và chất kích thích ra rễ để cây hấp thụ dinh dưỡng nhanh qua lá. Cuối cùng, sau khoảng 7-10 ngày khi cây đã có dấu hiệu hồi phục, tiến hành bón thêm phân NPK cân đối, ưu tiên công thức có tỷ lệ lân (P) và kali (K) cao nhằm tăng cường sức chống chịu, giúp cây ra rễ mới và phục hồi thân, cành.

Theo TS Phan Công Kiên, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Bông và Phát triển nông nghiệp Nha Hố, cần thực hiện các bước sau để phục hồi cây trồng: Trước tiên, phải rút nước càng nhanh càng tốt để đất khô ráo. Sau khi đất đã khô ráo vài ngày, tiến hành xới nhẹ lớp đất mặt và tưới các loại phân kích thích rễ, ưu tiên sử dụng phân lân trước nhằm kích thích và phục hồi bộ rễ.

Hạn chế đi lại trong vườn để tránh làm đứt rễ, ảnh hưởng đến vùng rễ cây đang phục hồi. Đối với những vườn mang quả, tùy mức độ ảnh hưởng ngập lụt từng vườn, khả năng rút nước và phục hồi của cây có thể cắt bỏ lượng chùm, quả để cây phục hồi tốt nhất. Những vườn bị ảnh hưởng nặng cần loại bỏ hết chùm quả để tập chung cứu cây. Nhừng vườn bị bùn non dính vào lá, quả thì nên phun sương sớm để giúp lá quang hợp tốt nhất.

Về chính sách hỗ trợ, ông Nguyễn Đức Thuận dẫn Nghị định 9/2025/NĐ-CP ngày 10/01/2025 của Chính Phủ và đề nghị UBND các xã, phường sớm triển khai thống kê thiệt hại tại địa phương. Việc hỗ trợ kịp thời, trực tiếp bằng tiền hoặc bằng giống cây trồng sẽ góp phần nhanh chóng phục hồi sản xuất nông nghiệp, giúp người dân ổn định sinh kế.

Chi cục cũng đề xuất các ngân hàng, tổ chức tín dụng có chính sách hoãn nợ, giảm lãi suất đối với hộ chịu ảnh hưởng thiên tai và cho vay vốn mới để tái sản xuất nông nghiệp.