Kinh nghiệm thực tiễn và kiến nghị nâng cột nước hồ Tả Trạch
Ông Nguyễn Quý An, Phó Ban Quản lý khai thác hồ Tả Trạch, cho biết nhiều năm quản lý vận hành hồ đã giúp đơn vị hiểu rõ đặc điểm lũ trên lưu vực sông Hương và các tình huống thực tiễn có thể xảy ra. Qua những đợt lũ lịch sử, đặc biệt là trận lũ cuối tháng 10 và đầu tháng 11 năm 2025, đơn vị đã tích lũy thêm nhiều kinh nghiệm, từ đó đề xuất Bộ Nông nghiệp và Môi trường nghiên cứu nâng cao cột nước hồ nhằm tạo thêm dung tích phòng lũ.
Ông Nguyễn Quý An chia sẻ rằng trong đợt lũ năm 2025, TP Huế đã được đồng chí Tổng Bí thư đến thăm, làm việc với địa phương và nghe báo cáo về tình hình mưa lũ. Tại đây, TP đề nghị Trung ương xem xét nâng cao mực nước dâng để hồ Tả Trạch có thêm không gian tích lũ, giảm áp lực cho hạ du. Chính phủ giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp các bộ ngành nghiên cứu điều chỉnh nâng cột nước thêm khoảng 1 mét đến hơn 1 mét.
Ông Nguyễn Quý An, Phó Ban Quản lý khai thác hồ Tả Trạch - Ban Quản lý Đầu tư và Xây dựng Thủy lợi 5 (Bộ Nông nghiệp và Môi trường): Ảnh: Minh Phúc.
Theo ông Nguyễn Quý An, đây là chủ trương rất quan trọng, phù hợp điều kiện thực tế. Đơn vị vận hành hiện đang phối hợp với các cơ quan chức năng để hoàn thiện hồ sơ trình cơ quan chủ quản, nhằm sớm triển khai và kịp phục vụ trong các mùa lũ tiếp theo. Việc tăng dung tích được kỳ vọng sẽ tạo ra dư địa điều tiết lớn hơn, giúp giảm đỉnh lũ chảy về TP Huế trong các tình huống mưa lớn dồn dập.
Ở góc độ vận hành, ông Nguyễn Quý An cũng đề xuất cần hiện đại hóa hệ thống thiết bị của hồ Tả Trạch. Sau gần 10 năm vận hành, nhiều hạng mục đã xuống cấp hoặc không còn đáp ứng yêu cầu theo dõi và điều khiển theo thời gian thực. Ông kiến nghị đưa công trình vào hệ thống quản lý vận hành thông minh, nâng cấp các thiết bị quan trắc và điều khiển, giúp tăng độ chính xác trong giám sát và hỗ trợ hiệu quả hơn cho công tác điều tiết lũ.
Nhu cầu mở rộng các kho nước lớn và hoàn thiện quy trình vận hành
Từ góc độ phân tích công trình và quy hoạch lưu vực, ông Phạm Công Thành, Trưởng phòng Quy hoạch Thủy lợi Bắc Trung Bộ, Viện Quy hoạch Thủy lợi (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), cho rằng trong bối cảnh mưa lũ ngày càng bất thường, việc tăng dung tích phòng lũ là yêu cầu tất yếu của các hồ chứa lớn miền Trung.
Ông nêu rõ nhu cầu rà soát lại quy trình vận hành liên hồ, tạo không gian phòng lũ linh hoạt hơn thay vì áp dụng cứng các mực nước trong mọi tình huống. Các đợt lũ gần đây cho thấy lượng mưa tăng nhanh, thời gian lũ đến ngắn, kèm theo nhiều đỉnh lũ liên tiếp, tạo áp lực rất lớn cho các hồ chứa. Việc cập nhật quy trình sẽ giúp các chủ hồ chủ động hạ thấp mực nước đón lũ trước các tình huống mưa lớn vượt dự báo.
Cùng với đó, ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo vệ và tăng cường thảm phủ thực vật thượng nguồn để giảm tốc độ dòng chảy và tăng khả năng giữ nước trong mùa cạn. Đây là giải pháp hỗ trợ tự nhiên giúp các hồ chứa phát huy hiệu quả hơn trong mùa mưa lũ.
Hồ chứa nước Định Bình (huyện Vĩnh Thạnh, Bình Định) là công trình thủy lợi được thi công bằng công nghệ bê tông đầm lăn. Ảnh: Minh Phúc.
Ở góc độ quy hoạch công trình, ông Phạm Công Thành cho biết, Viện Quy hoạch Thủy lợi đã rà soát toàn bộ dải miền Trung và đánh giá dư địa xây dựng hồ chứa mới không còn nhiều. Tuy vậy, vẫn có một số vị trí tiềm năng có thể nghiên cứu phát triển các kho nước lớn trong tương lai. Nếu triển khai được, các công trình sẽ góp phần tăng đáng kể khả năng điều tiết nước cho hạ du, cả trong mùa lũ và mùa cạn.
Việc xây dựng hồ mới hoặc nâng dung tích hồ hiện có, theo ông Thành, phải đánh giá kỹ điều kiện địa hình, khả năng ngập lòng hồ, hiệu quả phòng lũ và lợi ích về nguồn nước trong dài hạn. Mỗi dự án cần phân tích tổng hợp để bảo đảm hiệu quả thực tế và phù hợp quy hoạch phát triển của từng địa phương.
Ứng dụng trí tuệ nhân tạo để nâng cao hiệu quả điều tiết
Đề cập tới vai trò của khoa học - công nghệ trong vận hành hồ chứa thủy lợi, ông Phạm Công Thành nhìn nhận các đơn vị tư vấn vận hành thường phải xử lý nhiều tầng dữ liệu từ dự báo mưa đến mô hình thủy văn, thủy lực. Quá trình này vẫn có lúc kéo dài trong các tình huống khẩn cấp. Ông đề nghị ngành thủy lợi đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo kết hợp cơ sở dữ liệu lớn để tự động hóa một phần quy trình dự báo. Công nghệ mới sẽ cho phép đưa ra các kịch bản nhanh và chính xác hơn, hỗ trợ chủ hồ trong việc ra quyết định vận hành.
Ông Phạm Công Thành - Trưởng phòng Quy hoạch Bắc Trung Bộ - Viện Quy hoạch Thủy lợi (Bộ Nông nghiệp và Môi trường). Ảnh: Minh Phúc.
Từ góc độ vận hành công trình, ông Nguyễn Quý An đồng tình với quan điểm tăng cường công nghệ. Theo ông, việc tích hợp trí tuệ nhân tạo vào hệ thống điều khiển, kết hợp với thiết bị hiện đại hóa sẽ giúp dự báo nhanh hơn và nâng cao độ tin cậy trong giám sát lưu lượng vào hồ. Đây là xu hướng phù hợp với bối cảnh thời tiết biến động mạnh, đòi hỏi quyết định vận hành phải đưa ra trong thời gian rất ngắn.
Cả hai chuyên gia đều thống nhất rằng việc tăng dung tích phòng lũ, hoàn thiện thiết bị vận hành và nâng cao năng lực dự báo là những yếu tố then chốt để các hồ chứa miền Trung vận hành linh hoạt và bảo đảm an toàn trong mùa mưa bão. Các giải pháp này không chỉ giúp giảm thiểu thiệt hại mà còn góp phần duy trì nguồn nước phục vụ sinh hoạt, sản xuất và phát triển kinh tế xã hội trong toàn khu vực.
