5 Luật mới định hình tương lai khoa học công nghệ Việt Nam

Chiều 7/7 tại Hà Nội, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH-CN) đã tổ chức buổi họp báo thường kỳ tháng 7 nhằm cung cấp thông tin về 5 luật mới trong lĩnh vực khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo (ĐMST) và chuyển đổi số (CĐS). Cuộc họp báo do Thứ trưởng Bùi Thế Duy và Thứ trưởng Lê Xuân Định chủ trì.

Phát biểu tại sự kiện, Thứ trưởng Lê Xuân Định cho biết, thực hiện chỉ đạo của Đảng và nhiệm vụ Chính phủ giao, chỉ sau 4 tháng kể từ khi Bộ KH-CN hợp nhất với Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ đã hoàn tất việc trình Quốc hội thông qua 5 đạo luật có tính chất nền tảng. Các luật này được coi là bước đi quan trọng nhằm kiến tạo hành lang pháp lý vững chắc, định hướng phát triển KHCN, ĐMST và CĐS trong giai đoạn mới của đất nước.

5 đạo luật bao gồm: Luật KHCN và ĐMST; Luật Công nghiệp Công nghệ số; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật; và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Năng lượng nguyên tử.

Theo Thứ trưởng Định, việc Quốc hội thông qua 5 luật này đã cụ thể hóa mạnh mẽ những định hướng lớn nêu trong Nghị quyết 57-NQ/TW và các nghị quyết của Bộ Chính trị. Đặc biệt, các luật góp phần hoàn thiện thể chế, tháo gỡ các nút thắt và thúc đẩy động lực phát triển mới dựa trên KHCN, ĐMST và CĐS.

Những đạo luật này không chỉ cung cấp nền tảng pháp lý để triển khai đồng bộ các chính sách, chiến lược quốc gia về KH-CN, ĐMST và CĐS mà còn đảm bảo tính thống nhất trong quản lý nhà nước, nhất là khi bộ máy chính quyền hai cấp đang đi vào vận hành thực tế.

Trong đó, Luật KHCN và ĐMST (có hiệu lực từ 1/10/2025) đánh dấu bước thay đổi quan trọng trong tư duy phát triển khi lần đầu tiên đặt ĐMST ngang hàng với KH-CN, coi đây là động lực then chốt cho tăng trưởng, với mục tiêu đóng góp khoảng 3% GDP, vượt mức 1% từ KH-CN hiện nay. Luật cũng chuyển trọng tâm từ quản lý đầu vào sang đánh giá hiệu quả đầu ra, cho phép tổ chức, cá nhân sở hữu và thương mại hóa kết quả nghiên cứu với mức hưởng tối thiểu 30% thu nhập, qua đó khuyến khích đổi mới và gắn kết nghiên cứu với phát triển kinh tế - xã hội.

Bên cạnh đó, Luật sửa đổi, bổ sung Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa (có hiệu lực từ 1/1/2026) thể hiện cách tiếp cận quản lý mới, chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm dựa trên quản trị rủi ro và dữ liệu số. Lần đầu tiên luật yêu cầu xây dựng hệ thống giám sát chất lượng sản phẩm quốc gia, quản lý hàng hóa kinh doanh trên nền tảng số và tăng trách nhiệm của người bán, các nền tảng trung gian trong bảo vệ người tiêu dùng.

Luật sửa đổi, bổ sung Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật (có hiệu lực từ 1/1/2026) là bước đổi mới toàn diện, với điểm nhấn luật hóa Chiến lược tiêu chuẩn quốc gia, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia và áp dụng nguyên tắc “một sản phẩm - một quy chuẩn” để loại bỏ chồng chéo. Việc đơn phương thừa nhận kết quả đánh giá quốc tế cũng sẽ tạo thuận lợi cho doanh nghiệp công nghệ cao tiếp cận thị trường toàn cầu.

Luật Công nghiệp Công nghệ số (hiệu lực từ 1/1/2026) lần đầu tiên đặt ra khung pháp lý cho các lĩnh vực mới như công nghiệp bán dẫn, AI và tài sản số. Luật ưu tiên phát triển chip chuyên dụng, đảm bảo quyền sở hữu và giao dịch tài sản số, đồng thời phát triển hạ tầng số thiết yếu như trung tâm dữ liệu và phòng thí nghiệm AI, với nguyên tắc phát triển AI lấy con người làm trung tâm.

Cuối cùng, Luật sửa đổi, bổ sung Luật Năng lượng nguyên tử (hiệu lực từ 1/1/2026) xác định điện hạt nhân là chiến lược quốc gia, giao một cơ quan thống nhất quản lý an toàn theo tiêu chuẩn quốc tế. Luật có riêng một chương về an toàn hạt nhân, mở rộng ứng dụng năng lượng nguyên tử trong nhiều lĩnh vực và hướng tới làm chủ công nghệ cũng như chuyển đổi số.

Thứ trưởng Lê Xuân Định nhấn mạnh, Bộ KH-CN kỳ vọng với sự tham gia đồng bộ của cả hệ thống chính trị, sự đồng hành của cộng đồng doanh nghiệp, các nhà khoa học và vai trò lan tỏa thông tin của báo chí, những nội dung cốt lõi của 5 luật mới sẽ được đưa vào cuộc sống, tạo chuyển biến thực chất, xây dựng nền khoa học công nghệ tiên tiến, đổi mới sáng tạo toàn diện và chuyển đổi số hiệu quả.