Quảng Ninh kiến tạo nông thôn mới bền vững: [Bài 1] Một hành trình đổi thay

Giai đoạn 2021-2025 đánh dấu bước chuyển quan trọng trong tiến trình xây dựng nông thôn mới (NTM) của tỉnh Quảng Ninh. Đây là thời điểm địa phương phải giải quyết nhiều nhiệm vụ đồng thời duy trì thành quả giai đoạn trước, nâng chất các tiêu chí đã đạt, mở rộng mô hình NTM nâng cao và chuẩn bị điều kiện cho xã kiểu mẫu. Trong bối cảnh thiên tai, biến động thị trường, giá vật tư tăng cao, Quảng Ninh vẫn giữ được sự ổn định và tiếp tục khẳng định vai trò tỉnh dẫn đầu trong xây dựng NTM của cả nước.

Một điểm cốt lõi tạo nên khác biệt của Quảng Ninh so với nhiều tỉnh vùng đồng bào dân tộc thiểu số là điều kiện xuất phát về nguồn lực. Theo Quyết định số 39/2021/QĐ-TTg ngày 30/12/2021 của Thủ tướng Chính phủ quy định nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ vốn ngân sách trung ương và tỷ lệ vốn đối ứng của ngân sách địa phương thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, tỉnh Quảng Ninh được Trung ương giao chủ động sử dụng ngân sách địa phương để thực hiện Chương trình.

Vì vậy, Quảng Ninh phải tính toán kỹ lưỡng hơn trong tổ chức thực hiện. Tỉnh phải chủ động cân đối, huy động và phân bổ nguồn lực theo hướng tập trung, tránh dàn trải. Đồng thời, phát huy tối đa nội lực của người dân, doanh nghiệp, hợp tác xã và các tổ chức kinh tế địa phương.

Theo số liệu thống kê, giai đoạn 2021-2025, Quảng Ninh huy động tổng nguồn lực trên 155.000 tỷ đồng cho xây dựng NTM và phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Trong đó, ngân sách nhà nước bố trí 7.008 tỷ đồng, gồm 6.448 tỷ đồng vốn đầu tư công (ngân sách tỉnh hỗ trợ 4.200 tỷ đồng; ngân sách huyện, xã 2.247 tỷ đồng) và 560 tỷ đồng vốn sự nghiệp. Cùng với đó, 18.442 tỷ đồng đến từ nguồn lực lồng ghép và xã hội hóa, trong khi, nguồn vốn tín dụng phục vụ phát triển kinh tế - xã hội lên tới trên 130.000 tỷ đồng.

Những con số này phản ánh rõ khả năng huy động nguồn lực của tỉnh, đồng thời cho thấy cách làm không phụ thuộc, không trông chờ, mà dựa trên nền tảng nội lực bền vững.

Trong quá trình triển khai, hạ tầng thiết yếu ở khu vực nông thôn tiếp tục được hoàn thiện theo hướng đồng bộ. Nhiều tuyến giao thông liên thôn, liên xã được nâng cấp. Hệ thống trường học, trạm y tế, nhà văn hóa được cải tạo, các công trình nước sạch, chiếu sáng, thông tin, truyền thông được tăng cường. Đây là các yếu tố tạo nên thay đổi trực tiếp, rõ ràng trong đời sống người dân.

Tại thôn Khe Phương, xã Kỳ Thượng, ông Bàn Văn Vy, cho biết: “Trước kia, toàn bộ đường đi trong thôn đều là đường đất. Mỗi mùa mưa đường trơn trượt, trẻ em đi học vất vả. Nay đường đã được sửa, điện và nước ổn định. Người dân yên tâm sinh sống và sản xuất hơn”.

Cùng với xây dựng NTM, chương trình giảm nghèo cũng ghi dấu ấn nổi bật. Đến cuối năm 2023, Quảng Ninh là tỉnh đầu tiên trong cả nước không còn hộ nghèo theo chuẩn Trung ương. Đây là kết quả của việc áp dụng các chính sách giảm nghèo đa chiều, gắn sinh kế với hỗ trợ tiếp cận y tế, giáo dục, bảo hiểm, đất ở, đất sản xuất. Theo chuẩn nghèo riêng của tỉnh (mức cao hơn chuẩn Trung ương) tỷ lệ hộ nghèo chỉ còn 0,002%, thể hiện hiệu quả của các giải pháp thực chất, lâu dài.

Bà Nguyễn Chi Mai, Chi cục trưởng Chi cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn tỉnh, khẳng định: “Chúng tôi coi chất lượng tiêu chí là trọng tâm. Xây dựng nông thôn mới không phải là cuộc chạy đua thành tích, mà là quá trình nâng cao đời sống người dân”.

Theo bà Mai, các xã duy trì được chất lượng tiêu chí đều có điểm chung là ưu tiên hạ tầng thiết yếu, sản xuất, môi trường và sinh kế. “Chúng tôi đặt yêu cầu đánh giá thực chất, không nới tiêu chí, không hợp thức hóa hồ sơ. Người dân phải nhìn thấy sự thay đổi cụ thể,” bà Mai nói.

Nhìn tổng thể, kết quả xây dựng NTM giai đoạn 2021-2025 cho thấy một mô hình phát triển dựa trên nội lực, bền bỉ, nhất quán. Việc tự chủ động ngân sách không trở thành rào cản mà được chuyển hóa thành động lực để Quảng Ninh củng cố cơ chế, huy động nguồn lực và tổ chức thực hiện hiệu quả hơn. Hành trình xây dựng nông thôn mới của tỉnh vì vậy có sức thuyết phục, có chiều sâu và tạo nền tảng vững chắc để bước sang giai đoạn phát triển 2026-2030.

Chương trình xây dựng NTM ở Quảng Ninh cũng đối mặt với nhiều khó khăn. Một số xã miền núi và hải đảo còn bất lợi về địa hình, thiên tai. Thu nhập người dân còn phụ thuộc vào sản xuất nhỏ lẻ. Việc duy trì tiêu chí môi trường và cảnh quan cần nguồn lực lớn và sự thay đổi thói quen. Điều này đòi hỏi tỉnh phải có giải pháp phù hợp để giữ vững thành quả đã đạt được trong bối cảnh yêu cầu ngày càng cao.