Việt Nam hướng tới xây dựng xã nông thôn số toàn diện

Số hóa nông thôn, thay đổi cuộc sống

Trong 5 năm vừa qua, Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới đã đạt nhiều thành tựu quan trọng, đặc biệt trong lĩnh vực chuyển đổi số nông thôn. Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, hơn 40% số xã trên cả nước đã cung cấp dịch vụ công trực tuyến mức độ 3, 4, giúp người dân nộp hồ sơ, theo dõi tiến độ và nhận kết quả ngay tại nhà bằng máy tính hoặc điện thoại. Điều này không chỉ tiết kiệm thời gian và chi phí đi lại, mà còn nâng cao tính minh bạch trong xử lý thủ tục hành chính.

Trong lĩnh vực sản xuất, hơn 2.500 mô hình chuyển đổi số trong nông nghiệp đã được triển khai. Ứng dụng mã QR để truy xuất nguồn gốc nông sản, phần mềm quản lý hợp tác xã, hay hệ thống IoT giám sát môi trường sản xuất là những minh chứng rõ ràng cho việc công nghệ đã hỗ trợ trực tiếp người nông dân và các đơn vị sản xuất.

Bên cạnh đó, hàng nghìn sản phẩm OCOP đã được đưa lên các sàn thương mại điện tử giúp nông sản vùng sâu, vùng xa tiếp cận thị trường rộng hơn, vượt qua giới hạn địa lý truyền thống. Một số địa phương cũng hình thành “làng số”, nơi người dân sử dụng smartphone để thanh toán điện tử, bán hàng trực tuyến và tra cứu thông tin phục vụ sản xuất.

Những kết quả này cho thấy chuyển đổi số nông thôn không còn là câu chuyện tương lai xa, mà đã đi vào thực tế, thay đổi tư duy sản xuất, quản lý và tiếp cận thị trường của người dân nông thôn.

Hướng tới xây dựng xã nông thôn số toàn diện

Giai đoạn 2026-2030, Việt Nam hướng tới xây dựng xã nông thôn số toàn diện, với bốn trụ cột gồm: hạ tầng số, dịch vụ công trực tuyến, cơ sở dữ liệu kết nối và nông nghiệp số. Theo đó, hạ tầng số sẽ được mở rộng đến toàn bộ các xã trên cả nước, kể cả vùng sâu, vùng xa và hải đảo. Internet băng rộng cố định và 4G/5G sẽ trở thành nền tảng để người dân truy cập, giao dịch và sử dụng các dịch vụ thiết yếu. Hệ thống trung tâm dữ liệu cấp huyện và tỉnh được kết nối đồng bộ với các cơ sở dữ liệu quốc gia nhằm đảm bảo dữ liệu xuyên suốt và phục vụ quản lý hiệu quả.

Về dịch vụ hành chính công, mục tiêu đặt ra là mọi thủ tục hành chính cấp xã được thực hiện trên môi trường số, giảm giấy tờ, rút ngắn thời gian xử lý. Người dân có thể nộp hồ sơ và tra cứu tiến độ tại nhà, giúp tăng tính chủ động, minh bạch và hiệu quả quản lý. Dữ liệu dân cư sẽ được liên thông với các lĩnh vực như y tế, giáo dục hay an sinh xã hội, giúp chính sách hỗ trợ người dân được thực hiện chính xác và kịp thời. Thẻ căn cước công dân gắn chip và định danh điện tử sẽ được triển khai rộng rãi, tạo điều kiện cho người dân tiếp cận các dịch vụ nhanh chóng, thuận tiện.

Trong sản xuất, nông nghiệp số sẽ tiếp tục là trụ cột quan trọng. Ứng dụng IoT, AI và dữ liệu lớn vào theo dõi thời tiết, chất lượng đất, tưới tiêu hay giám sát vật tư đầu vào giúp nâng cao hiệu quả sản xuất. Toàn bộ chuỗi sản xuất - chế biến - tiêu thụ của nông sản sẽ được số hóa, gắn với thương mại điện tử và logistics thông minh. Cùng với sản phẩm OCOP và du lịch nông thôn, các chuỗi giá trị số sẽ được hình thành, mở ra hướng phát triển mới cho kinh tế nông thôn.

Người dân - trung tâm của xã nông thôn số

Trong toàn bộ tiến trình này, người dân được xác định là chủ thể quan trọng nhất. Chuyển đổi số nông thôn không chỉ là đầu tư hạ tầng hay phần mềm mà là nâng cao năng lực tiếp cận và sử dụng công nghệ của chính cộng đồng. Hàng triệu nông dân sẽ được đào tạo các kỹ năng số thiết yếu, từ sử dụng smartphone, ngân hàng số, thanh toán điện tử đến tham gia sàn thương mại điện tử để tiếp cận khách hàng.

Thế hệ trẻ nông thôn sẽ trở thành “hạt nhân số”, mang tri thức công nghệ trở về hỗ trợ gia đình và cộng đồng. Mô hình “làng số” và “hợp tác xã số” được thúc đẩy, giúp cả cộng đồng cùng chuyển đổi, không ai bị bỏ lại phía sau. Thực tế đã cho thấy, khi người dân làm chủ công nghệ, họ trở thành lực lượng sáng tạo, tìm ra cách ứng dụng phù hợp với điều kiện địa phương, từ quản lý sản xuất, tiếp thị sản phẩm đến nâng cao chất lượng cuộc sống.

Những “làng xanh”, “xã thông minh”, “xã số” hay các mô hình OCOP mới chứng minh rằng nông thôn không còn chỉ là nơi sản xuất nông nghiệp truyền thống, mà đang trở thành môi trường sáng tạo, sống xanh và phát triển bền vững. Khi cộng đồng nông thôn trở thành chủ thể của chuyển đổi số, họ sẽ quyết định cách thức ứng dụng công nghệ sao cho hiệu quả nhất, từ đó tăng năng suất, chất lượng sản phẩm và mở rộng thị trường tiêu thụ.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, giai đoạn 2026-2030 sẽ đặt nền móng cho tầm nhìn đến năm 2045, hình thành nông thôn thông minh, bền vững. Khi đó, 100% nông sản Việt Nam sẽ có truy xuất nguồn gốc toàn cầu, thương mại điện tử trở thành kênh tiêu thụ chính và mỗi xã sẽ là trung tâm dịch vụ số phục vụ sản xuất, giao dịch, học tập và chăm sóc sức khỏe từ xa. Đây sẽ là bước tiến quan trọng để nông thôn hòa vào dòng chảy phát triển chung của đất nước, nơi công nghệ trở thành tài sản của toàn dân, không còn là đặc quyền của đô thị.

Xã nông thôn số sẽ giúp nông thôn hội nhập sâu hơn vào nền kinh tế số quốc gia, thu hẹp khoảng cách giữa đô thị và nông thôn, đồng thời khai thác tối đa tiềm năng của công nghệ để nâng cao chất lượng sống và phát triển kinh tế. Khi công nghệ trở thành tài sản của toàn dân, không còn là đặc quyền của đô thị, nông thôn sẽ trở thành lực lượng sáng tạo, chủ động trong sản xuất, quản lý và kết nối thị trường, góp phần thúc đẩy sự phát triển toàn diện của đất nước.