Phát triển cây dược liệu, ổn định sinh kế, tạo động lực bảo vệ rừng

Tận dụng địa hình đồi núi cao, khí hậu mát mẻ, hệ sinh thái phong phú, Lai Châu đã đưa dược liệu vào phát triển nông nghiệp bền vững. Hiện toàn tỉnh có trên 9.300 ha cây dược liệu dưới tán rừng, tập trung ở Bình Lư, Khun Há, Sin Suối Hồ, Sì Lở Lầu, Dào San, Hua Bum… Các cây dược liệu chủ lực gồm thảo quả, sa nhân, sâm Lai Châu, tam thất, hà thủ ô vốn có giá trị kinh tế cao và phù hợp với thổ nhưỡng, khí hậu của địa phương.

Nhiều hộ dân đã mạnh dạn chuyển đổi đất nương kém hiệu quả sang trồng dược liệu. Tại bản Sín Chải (xã Sì Lở Lầu), gia đình chị Phàn Tả Mẩy khởi đầu với 400 m² trồng sâm Lai Châu và thất diệp nhất chi hoa. Sau 6 năm, diện tích mở rộng lên 2 ha, mang lại hơn 400 triệu đồng. Hiện trong vườn còn trên 2.000 cây 1 - 2 năm tuổi, dự kiến vài năm tới sẽ cho thu nhập trên 1 tỷ đồng.

Tương tự, anh Tẩn Sài Sông cùng xã cũng khởi đầu tư 100 m² thử nghiệm trồng cây dược liệu. Đến nay, anh đã phát triển lên 0,5 ha với hơn 10.000 cây dược liệu. Anh khẳng định mô hình này là sinh kế bền vững, giúp gia đình ổn định thu nhập thay cho trồng ngô, lúa vốn nhiều rủi ro và hiệu quả thấp.

Phát triển dược liệu không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần quan trọng trong bảo vệ rừng. Khi coi rừng là sinh kế, người dân sẽ gắn bó, chăm sóc và bảo vệ rừng bằng chính trách nhiệm của mình. Chị Mẩy chia sẻ, trước kia dân bản hay vào rừng lấy củi, đốt nương. Nay trồng dược liệu, vừa có thu nhập, vừa giữ được rừng.

Thực tế cho thấy, chi trả dịch vụ môi trường rừng chỉ đạt khoảng 1 triệu đồng/ha/năm. Trong khi đó, nhiều loại dược liệu có thể mang lại giá trị gấp 5 - 10 lần, trở thành động lực thiết thực để bà con chủ động gắn bó lâu dài với rừng.

Tuy nhiên, sản xuất dược liệu ở Lai Châu hiện vẫn còn hạn chế. Các hộ chủ yếu sản xuất nhỏ lẻ, thiếu liên kết chế biến - tiêu thụ, sản phẩm bán ra thị trường đa phần ở dạng thô, giá trị chưa cao. Ông Ngô Xuân Hùng, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lai Châu cho biết, tỉnh đã hướng dẫn người dân áp dụng quy trình sản xuất cây dược liệu theo chuẩn GACP-WHO, đồng thời hỗ trợ mở rộng diện tích trồng. Song sự liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp còn yếu, trong khi sản xuất vẫn phân tán, chưa hình thành vùng hàng hóa tập trung quy mô lớn.

Điểm nghẽn lớn nhất là thiếu nhà máy chế biến và cơ chế hỗ trợ đầu tư đặc thù. Những cây dược liệu có giá trị cao như sâm Lai Châu, thất diệp nhất chi hoa, lan kim tuyến đòi hỏi suất đầu tư lớn, khiến nhiều hộ khó tiếp cận.

Để tháo gỡ khó khăn, tỉnh đã ban hành Nghị quyết 17-NQ/TU ngày 19/5/2024 về phát triển sâm Lai Châu giai đoạn 2024 - 2030, định hướng đến 2035, xây dựng chuỗi liên kết khép kín từ sản xuất đến tiêu thụ, trước mắt tập trung vào sâm Lai Châu, sau đó mở rộng sang các loài dược liệu có giá trị khác.

Phát triển dược liệu dưới tán rừng không chỉ giúp nhiều hộ dân thoát nghèo, ổn định sinh kế mà còn tạo động lực bảo vệ rừng. Đây cũng là hướng đi để Lai Châu khẳng định vị thế trong phát triển nông nghiệp bền vững, hài hòa giữa kinh tế và sinh thái.