Tiềm năng lớn, động lực mạnh mẽ
Khánh Hòa là một trong những địa phương hội tụ nhiều lợi thế nhất cả nước để phát triển nuôi biển công nghiệp, hiện đại. Tỉnh có đường bờ biển dài gần 500km với hơn 200 hòn đảo lớn nhỏ, nhiều đầm, vịnh kín gió cùng các cảng nước sâu rất thuận lợi cho phát triển thuỷ sản, trong đó có nuôi trồng thủy sản trên biển.
Nuôi biển quy mô công nghiệp tại tỉnh Khánh Hòa. Ảnh: Kim Sơ.
Nghề nuôi trồng thủy sản tại Khánh Hòa luôn đóng vai trò quan trọng, tạo việc làm và cải thiện đời sống cho người dân ven biển. Sản lượng thủy sản nuôi hàng năm của tỉnh đạt trên 32.000 tấn, trong đó nuôi biển chiếm khoảng 50%, đóng góp quan trọng vào kim ngạch xuất khẩu thủy sản của tỉnh (đạt 845,9 triệu USD năm 2024).
Khánh Hòa còn là trung tâm lớn về đào tạo và nghiên cứu khoa học biển. Tỉnh là nơi tập trung các cơ sở đào tạo, nghiên cứu uy tín như Trường Đại học Nha Trang, Viện Hải dương học Nha Trang, Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản III. Đây là tiền đề vững chắc cho việc nghiên cứu, chuyển giao công nghệ và chủ động sản xuất nhiều giống thủy sản mới, hoàn thiện các quy trình nuôi tiên tiến. Tỉnh là khu vực sản xuất giống thủy sản lớn tại miền Trung, cung cấp nhiều loài hải đặc sản có giá trị kinh tế cao như tôm sú, tôm chân trắng, tôm hùm, ốc hương, cá biển… cho cả nước.
Khánh Hòa là một trong những tỉnh đầy tiềm năng về nuôi biển. Ảnh: Kim Sơ.
Quan trọng hơn, Khánh Hòa đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án thí điểm phát triển nuôi biển công nghệ cao tại Quyết định số 231/QĐ-TTg ngày 24/01/2025. Quyết định này là dấu mốc lịch sử, tạo động lực mạnh mẽ để tỉnh hình thành các vùng nuôi biển công nghiệp tập trung, hiện đại, đưa nuôi biển trở thành ngành sản xuất hàng hóa quy mô lớn.
Đột phá công nghệ thích ứng biến đổi khí hậu
Nuôi biển ở Khánh Hòa cũng đang phải đối mặt với không ít thách thức, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu. Các hiện tượng thời tiết cực đoan xuất hiện thường xuyên và cường độ ngày càng lớn đã ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động nuôi trồng thủy sản trên biển. Thách thức nữa đến từ môi trường và tập quán sản xuất. Ngư dân chủ yếu vẫn nuôi theo quy trình truyền thống, quy mô nhỏ, hầu hết lồng nuôi làm từ vật liệu tre, gỗ, không chịu được sóng gió lớn. Sự gia tăng nhanh chóng lồng bè truyền thống trong các đầm, vịnh kín gió cũng làm suy giảm chất lượng nước, tăng rủi ro dịch bệnh và gây ô nhiễm môi trường.
Lãnh đạo tỉnh Khánh Hòa thăm mô hình nuôi biển công nghệ cao. Ảnh: Kim Sơ.
Ông Vũ Khắc Mười, một hộ nuôi cá biển tại Đầm Bấy (Nha Trang) đã từng nuôi 60 ô lồng gỗ truyền thống tại đảo Trí Nguyên nhưng phương thức này đã trở nên lạc hậu và không còn hiệu quả. Ông Mười chia sẻ, việc sử dụng lồng gỗ lâu ngày dễ bị hư hỏng, tạo ra rác thải gỗ và phao xốp trôi nổi, gây ô nhiễm môi trường biển. Ngoài ra, thức ăn thừa và chất thải của cá cũng tích tụ, làm giảm chất lượng nước và gây bệnh cho cá.
Trước thực trạng này, tỉnh Khánh Hòa đang từng bước hoàn thiện cơ chế chính sách chuyển đổi lồng nuôi truyền thống sang lồng vật liệu mới (HDPE, FRP) thân thiện với môi trường và chịu được sóng gió lớn. Đây chính là đột phá công nghệ thích ứng then chốt.
Thời gian qua, tỉnh Khánh Hòa đã có nhiều doanh nghiệp và hộ dân ứng dụng nuôi biển công nghệ cao. Người nuôi sử dụng lồng HDPE, FRP; áp dụng thiết bị giám sát môi trường tự động với công nghệ cảm biến; máy cho ăn tự động và hệ thống camera giám sát trong lồng nuôi. Từ đó đã giúp giảm chi phí, hạn chế rủi ro do thiên tai và kiểm soát được dịch bệnh.
Các mô hình thí điểm nuôi biển xa bờ tại Khánh Hòa đã mang lại hiệu quả rõ rệt. Mô hình nuôi cá biển bằng lồng HDPE tại vịnh Cam Ranh đã thu được lợi nhuận cao hơn so với lồng gỗ truyền thống. Tỷ suất lợi nhuận trung bình đạt 172% đối với mô hình nuôi cá bớp, 112% đối với tôm hùm và 131,4% đối với cá mú khi sử dụng lồng HDPE. Việc sử dụng thức ăn công nghiệp trong lồng HDPE đã giảm thiểu ô nhiễm môi trường và giảm áp lực lên khai thác tự nhiên.
Mô hình nuôi cá biển bằng lồng HDPE tại vịnh Cam Ranh mang lại hiệu quả kinh tế vượt trội. Ảnh: Kim Sơ.
Lồng HDPE có khả năng chống lại các tác động từ môi trường biển khắc nghiệt như sóng lớn, dòng chảy mạnh, không bị ăn mòn bởi nước mặn, không gỉ sét và có tuổi thọ cao. HDPE là một vật liệu trơ, không giải phóng các chất độc hại vào môi trường nước, góp phần bảo vệ môi trường biển, đồng thời tạo ra sản phẩm thủy sản an toàn cho người tiêu dùng.
Hoàn thiện chính sách khuyến khích nuôi biển
Phát triển nuôi biển công nghệ cao là định hướng tất yếu, là giải pháp chiến lược lâu dài để thích ứng với biến đổi khí hậu và giải quyết vấn đề khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU).
Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Khánh Hòa, tỉnh đang chú trọng xây dựng, hoàn thiện các chính sách hỗ trợ, khuyến khích phát triển nuôi biển, bao gồm chính sách bảo hiểm tai nạn cho người lao động, chính sách hỗ trợ chuyển đổi lồng nuôi truyền thống sang lồng vật liệu mới. Tỉnh đã đưa kế hoạch đầu tư công xây dựng hạ tầng vùng nuôi trồng thủy sản tập trung trên biển với tổng vốn đầu tư dự kiến 500 tỷ đồng trong giai đoạn 2026 - 2030.
Theo đó, sẽ tập trung xây dựng hệ thống mốc ranh giới, trạm bờ cung cấp dịch vụ kỹ thuật, điện, nước, internet ngoài khơi, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động nuôi công nghiệp xa bờ. Các cấp có thẩm quyền cũng sẽ ban hành bộ tiêu chí, tiêu chuẩn cho các lồng bè nuôi biển công nghệ cao, đồng thời thúc đẩy giao khu vực biển để nuôi trồng thủy sản công nghiệp, hiện đại.
Tỉnh Khánh Hòa đang nhân rộng mô hình nuôi biển công nghệ cao. Ảnh: Kim Sơ.
Bên cạnh đó, tỉnh tiếp tục nghiên cứu, ứng dụng và chuyển giao các tiến bộ kỹ thuật nuôi mới, ưu tiên mô hình ứng dụng công nghệ cao, lồng HDPE, công nghệ vật liệu nổi bằng composite. Đẩy mạnh phát triển các ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để phân tích dữ liệu, dự đoán sự phát triển của cá biển, giám sát và điều chỉnh thức ăn, mật độ nuôi, từ đó tối ưu hóa quy trình nuôi trồng và cải thiện chất lượng sản phẩm. Đồng thời tăng cường nghiên cứu, phát triển sản xuất giống chất lượng cao, sạch bệnh (giống nhân tạo) và sản xuất thức ăn công nghiệp cho các đối tượng nuôi chủ lực nhằm giảm phụ thuộc vào khai thác tự nhiên và thức ăn tươi sống, bảo vệ môi trường biển.
Việc liên kết sản xuất – chế biến – tiêu thụ sẽ được Khánh Hòa tăng cường. Các mô hình nuôi biển công nghệ cao sẽ được gắn với truy xuất nguồn gốc, chứng nhận chất lượng (VietGAP, ASC, BAP) và ký kết với đơn vị tiêu thụ sản phẩm để đảm bảo đầu ra. Chú trọng xây dựng thương hiệu quốc gia cho sản phẩm nuôi biển, mở rộng xuất khẩu thông qua các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới. Song song đó đẩy mạnh đào tạo nguồn nhân lực có chuyên môn cao về nuôi trồng, quản lý môi trường, vận hành công nghệ và nâng cao nhận thức cộng đồng.
