Ra đời năm 1985, Công ước Viên về bảo vệ tầng ozone đã được thông qua sau khi cộng đồng khoa học chứng minh chlorofluorocarbons (CFCs) và các hóa chất nhân tạo khác gây tổn hại tầng ozone – lớp lá chắn tự nhiên bảo vệ Trái đất khỏi tia cực tím (UV) có hại.
Trên cơ sở đó, Nghị định thư Montreal (1987) trở thành hiệp ước quốc tế đầu tiên ràng buộc pháp lý để loại bỏ dần các chất làm suy giảm ozone (ODS). Đây cũng là hiệp ước duy nhất được toàn bộ các quốc gia phê chuẩn, thường được coi là một trong những thành công lớn nhất của ngoại giao môi trường.
Nghị định thư Montreal (1987) trở thành hiệp ước quốc tế đầu tiên ràng buộc pháp lý để loại bỏ dần các chất làm suy giảm ozone - các chất có trong tủ lạnh, máy lạnh, hệ thống làm mát cũ. Ảnh: EIA.
Nhờ nỗ lực toàn cầu, hơn 99% chất làm suy giảm tầng zone đã được loại bảo, giúp phục hồi tầng zone, bảo vệ hệ sinh thái trước bức xạ UV gia tăng.
Các nghiên cứu cho thấy tầng ozone có thể phục hồi về mức trước 1980 vào giữa thế kỷ XXI nếu cam kết được duy trì. Việc loại bỏ các chất làm suy giảm tầng ozone cũng đóng góp quan trọng cho khí hậu, tránh phát thải hàng trăm tỷ tấn CO2 tương đương và ngăn nhiệt độ toàn cầu tăng 0,5–1 độ C.
Sửa đổi Kigali năm 2016 mở rộng phạm vi kiểm soát sang hydrofluorocarbons (HFCs), có thể giúp ngăn nhiệt độ toàn cầu tăng thêm khoảng 0,5 độ C vào cuối thế kỷ này.
Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức mới đang nổi lên trong nỗ lực bảo vệ và phục hồi tầng ozone. Sự cố phát thải bất thường CFC-11 từ Trung Quốc giai đoạn 2012–2019 cho thấy lỗ hổng giám sát và tuân thủ. Nhiều quy trình sản xuất vẫn phát thải các chất làm suy giảm tầng ozone, tương đương gần 492 triệu tấn CO2 tương đương mỗi năm.
Các chất làm suy giảm tầng ozone trong các thiết bị cũ nếu không được thu hồi và xử lý an toàn sẽ tiếp tục rò rỉ, làm chậm tiến trình phục hồi. Đặc biệt, nitrous oxide (N2O) – chất đã được công nhận là phá hủy ozone từ 40 năm trước – vẫn chưa được kiểm soát, trong khi phát thải đã tăng 40% và hiện gây hại tương đương toàn bộ các chất làm suy giảm tầng ozone khác cộng lại.
