Nhà thơ Hữu Thỉnh ra mắt "Ám ảnh chữ" ở tuổi 83.
Nhà thơ Hữu Thỉnh là một nhân vật văn chương thành đạt. Ông có 20 năm làm Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, 10 năm làm Đại biểu Quốc hội, 10 năm làm Chủ tịch Liên hiệp các hội văn học nghệ thuật Việt Nam. Năm 2012, khi tròn 70 tuổi, ông đã được trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh.
Những liệt kê trên, ít nhiều cho thấy, nhà thơ Hữu Thỉnh có một sự nghiệp mà không ai người cầm bút nào cũng dám mơ ước. Thế nhưng, ngoài khả năng sáng tác thi ca, nhà thơ Hữu Thỉnh còn có một khả năng khác là thẩm định văn chương. Ông từng có hai tập lý luận phê bình là “Lý do của hy vọng” xuất bản năm 2010 và “Bến văn và những vòng sóng” xuất bản năm 2020. Giờ đây, khi đã ở tuổi 83, nhà thơ Hữu Thỉnh tiếp tục xuất bản tập lý luận phê bình “Ám ảnh chữ”.
Vì sao “Ám ảnh chữ”? Nhà thơ Hữu Thỉnh giải thích: “Chữ ở đây không có nghĩa là một từ, mà là một hình tượng nghệ thuật, là sự ký thác của tác giả, đồng thời cũng là thông điệp mà tác giả muốn gửi đến bạn đọc. Chữ ở đây còn là văn phong, là tài năng, là sự “rút ruột” của nhà văn tạo nên hồn cốt của tác phẩm. Chữ cũng là sự hơn kém, cân sức cân tài của nhà văn nữa đấy. Đau chữ cũng là đau đời đấy. Đọc xong một tác phẩm hay, thậm chí đến từng câu, từng đoạn, chúng ta bâng khuâng mãi ấy là do hồn chữ đã nhập vào ta”.
Buổi ra mắt “Ám ảnh chữ” của nhà thơ Hữu Thỉnh, đông đảo bạn bè và độc giả đã có mặt để chúc mừng một bậc tài danh “lão mà chưa an”. 600 trang sách, viết về 46 gương mặt văn chương Việt Nam, chứng tỏ sức đọc và sức nghĩ của nhà thơ Hữu Thỉnh vẫn còn rất dồi dào. Nhà thơ Hữu Thỉnh cho rằng, “Ám ảnh chữ” giúp ông làm hai việc, “trả nợ quá khứ” và “nhập cuộc đổi mới”.
Bằng cái nhìn tinh tế, nhà thơ Hữu Thỉnh viết về cuộc đời và tác phẩm của những người mà ông được tiếp cận, được sẻ chia, được đồng điệu. Dường như ông không phân biệt ngôi thứ trong văn chương, khi viết về các tiền bối như Tố Hữu, Nguyễn Bính, Chế Lan Viên hoặc khi viết về những người cùng thế hệ như Hoàng Quốc Hải, Bằng Việt, Vũ Quần Phương và cả khi viết về hậu sinh như Phùng Văn Khai, Như Bình…
Tập lý luận phê bình "Ám ảnh chữ" của nhà thơ Hữu Thỉnh.
Tập lý luận phê bình “Ám ảnh chữ” nổi bật với sự chân tình. Nhà thơ Hữu Thỉnh dùng sự cảm thông và sự liên tài để trân trọng đồng nghiệp. Ví dụ, ông nhận xét về nhà thơ Trần Nhương: “Trong chiến tranh, khổ mà vui, ác liệt mà yên lòng. Bây giờ cuộc sống bày trước mặt anh xanh đỏ nhấp nháy đủ mặt hàng, buộc anh phải tỏ rõ ruột gan của anh ra. Tôi đã lật đi lật lại mấy lần, có khi phải dừng để tìm một chiếu nghỉ. Ấn tượng bao trùm cả tập thơ “Gió thu vừa chạm ngõ” trước sau vẫn là cái đẹp của một hồn thơ mặc áo lính”.
Tuy nhiên, để hình thành giá trị của một tác phẩm lý luận phê bình không thể chỉ trông cậy vào những mến thương gần xa, mà phải có những đánh giá thấu đáo về đóng góp nghệ thuật. Nhà thơ Hữu Thỉnh làm được điều căn cốt ấy trong “Ám ảnh chữ”. Chẳng hạn, Hữu Thỉnh có cách kiến giải riêng về trường hợp Nguyễn Đình Thi: “Ông rất khổ công để tạo ra những hợp âm, đa thanh, đa tầng. Và khi đã tạo ra được cái trục lớn của thi tứ thì anh như một phù thủy ngôn từ, tung hứng rất nhiều phù phép, tạo ra cho người đọc cái tâm thế đứng trước những lối rẽ, những nẻo ngoặt, luôn luôn xuất hiện yếu tố bất ngờ.
Với cái trục thi tứ lớn đó, anh đẩy cảm hứng tung hoành, không bị vướng vào những vần điệu cũ, lướt qua cái êm ái quen thuộc để hiển hiện như luống đất vỡ hoang. Giữa nhạc và vần, anh chọn nhạc. Giữa cái tinh khôi và cái đầy đủ, anh chọn cái tinh khôi. Giữa hướng ngoại và hướng nội, anh chọn hướng nội. Anh không thể hạ bút nếu không xuất hiện một tư tưởng. Anh giải quyết khá sớm. Anh thuộc kiểu nhà thơ có thể tạo ra thói quen mới cho người đọc. Anh không ngại đưa các tố chất văn xuôi vào thơ, cả những lời thoại, có lúc rất khách quan, nhà thơ như đứng lùi xa để cho sự sống lên tiếng. Có lúc đột ngột rút ruột những tâm sự, những nỗi đau riêng. Lối dẫn vào thơ Nguyễn Đình Thi là muôn nẻo. Và trong thơ anh có lúc bề bộn, ngổn ngang, có lúc rộng thoáng, không bày đặt mà lại hóa ra bày đặt một cách có nghệ thuật nhất”.
Tập lý luận phê bình “Ám ảnh chữ” chứng minh nhà thơ Hữu Thỉnh vẫn đau đáu với sáng tạo, vẫn thao thức với văn chương. Ông không ngần ngại bộc bạch về tư cách tri âm của mình: “Tôi mê đọc sách vô cùng. Nếu đó bắt đầu từ khi tôi còn rất trẻ, có nhiều cuốn tôi đọc đi đọc lại không biết bao nhiêu lần. Đọc như một kẻ khát. Đó là một quyền lợi, một thích thú, một đam mê đối với tôi. Đọc, rồi còn ghi chép lại nữa. Ở nhà, nhiều lúc tôi cứ lẩm nhẩm, ngân nga một mình, một câu thơ hay một đoạn văn nào đó.
