Ông xuất hiện ở những thời điểm then chốt của đất nước, cả khi hai miền chia cắt lẫn những năm tháng tìm kiếm hòa bình, hòa giải và hòa hợp dân tộc.
20 năm thuê nhà và cố vấn không công
Cuốn sách "Bùi Kiến Thành - Người mở khóa lãng du", NXB Thế giới & Thaihabooks vừa liên kết phát hành trong tháng 5/2015, không phải tự sự cũ kỹ theo lối hồi ký của các nhân vật, đó là cuộc đối thoại của đại diện một thế hệ đã bước một chân vào lịch sử (Bùi Kiến Thành - U80) với đại diện một thế hệ đang chuẩn bị tạo ra những đổi thay (tác giả Lê Xuân Khoa và cộng sự - 8X).
Một cách thể hiện mới cùng những câu chuyện mà Bùi Kiến Thành khiêm tốn tự nhận là “dăm ba mẩu chuyện” để “góp vui cho quý bạn những lúc trà du tửu hậu, biết đâu cũng thêm được vài điểm đang để ngỏ của thế sự hưng vong”, lại không hề hạt lúa củ khoai, mà đó là những tinh túy chưng cất lại ở một bộ óc tài hoa.
Sinh năm 1931, Bùi Kiến Thành từng là người trẻ nhất trong hơn 60 đại diện Ngân hàng nhà nước (Chính phủ Việt Nam cộng hòa) được cử sang học tập tại Mỹ vào thập niên 1950. Sau biến cố của cuộc đảo chính lật đổ Tổng thống Ngô Đình Diệm, ông sang Paris định cư, rồi đầu tư bất động sản tại miền Nam nước Pháp.
Sau Đại hội Đảng VI (1986), Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Phạm Hùng cử người sang Pháp gặp Bùi Kiến Thành liên hệ, xin ý kiến tư vấn góp sức cho tiến trình đổi mới. Ông nhận lời. Biết tin này, nhiều người đã mắng ông “anh ngu thế, anh là bạn cố tri của Tổng thống Ngô Đình Diệm, kẻ sĩ chỉ thờ một chúa, chúa bị lật đổ thì mình phải về vườn, sao giờ anh lại đi giúp kẻ đối nghịch với mình?”.
Họ nghĩ vậy nhưng ông nghĩ khác. Lịch sử đã diễn ra, than thở không giải quyết được gì. “Bác chỉ đơn giản nghĩ đến đồng bào đang lâm vào cảnh lầm than, làm sao giải quyết ngăn sông cấm chợ, bế quan tỏa cảng để cho người dân dễ thở. Mải tranh cãi cộng sản hay tư bản, trong khi việc đất nước vươn lên, dân tộc phát triển thì quên hẳn. Con người là quan trọng chứ không phải những lý thuyết”.
Vì vậy, Bùi Kiến Thành đã đảm nhiệm vai trò cố vấn tài chính cho 3 đời Thủ tướng nước ta: Thủ tướng Võ Văn Kiệt, Thủ tướng Phan Văn Khải và Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng.
Từ giữa năm 2013, ông còn đóng vai trò cầu nối giữa Mỹ và Việt Nam trong quá trình thương thảo Hiệp định Đối tác Kinh tế chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP). Suốt 30 năm làm tư vấn cho Chính phủ, nhưng ông không nhận thù lao. Thậm chí, tài sản gia đình ông ở miền Nam bị quốc hữu hóa sau 1975, về già ông không có nhà để ở.
“Bác ở nhà thuê 20 năm nay. Có tiền thì ở nhà to, ít tiền thì ở nhà nhỏ. Nhà nước không trả đồng nào thì mình đi làm tư vấn cho các Cty, các tập đoàn tài chính, cũng đủ lương để sống. Mình rất thoải mái, không hận thù ai mà cũng không chờ đợi xin xỏ gì ai.
| “Không nên nguyền rủa bóng tối mà hãy thắp lên một ngọn đèn. Mỗi người thắp lên một ngọn đèn, có được 100 ngọn đèn, 1.000 ngọn đèn, nó sẽ sáng ra” (Bùi Kiến Thành). |
Cũng có nhiều người bảo mình, chưa nói tới chuyện trả lại tài sản cho anh, nhưng ít nhất với tất cả những công việc anh làm như thế thì họ cũng nên suy nghĩ về nhu cầu tối thiểu của anh. Tại sao có những ông chẳng làm gì hết thì được cấp nhà to, nhà nhỏ, còn anh còng lưng ý kiến vực dậy nền kinh tế, bao nhiêu vấn đề biển Đông, chủ quyền trên thềm lục địa thì chả có gì? Đơn giản thôi, tôi chỉ làm những việc để phục vụ đồng bào”.
Người tìm chìa khóa lặng thầm
Ông Nguyễn Văn Thuộc, nguyên Bí thư thứ hai Đại sứ quán Việt Nam tại Pháp đã ghi nhận: “Công việc của bác Thành là bao trùm tất cả mọi vấn đề, kinh tế, tài chính, đối ngoại, ngoại giao, giáo dục, an ninh lãnh thổ... Bác Thành là kết tinh của những nhà văn hóa Việt, một bộ óc chiến lược đi trước thời đại”.
Ở mọi thời kỳ, ông đóng vai trò quân sư, người tìm chìa khóa lặng thầm không biết mệt mỏi. Ông sẽ xuất hiện ở những cánh cửa rỉ sét gây ra ùn tắc trên con đường gập ghềnh để tìm cách mở khóa. Quá trình đó luôn gặp vô vàn khó khăn, trở ngại.
Thậm chí, có khi đề xuất chính sách mới nhưng người có trách nhiệm không nghe, hay nghe mà người ta không hiểu, hiểu mà người ta không làm. Nhưng Bùi Kiến Thành thừa nhận rằng ông không thấy mệt mỏi mà chỉ thấy vui và hạnh phúc vì với những kinh nghiệm, kiến thức tích lũy được, ông có thể giúp đất nước, nhân dân, tạo ra lợi ích cho nhiều người. Đó là điều ông thấy sung sướng...
