Người chơi tranh viết sách tri ân người vẽ tranh

Người chơi tranh ở Việt Nam hiện nay rất đa dạng và phong phú, có người xem như một kênh đầu tư, có người xem như một thú vui sưu tập. Thậm chí, có người chơi tranh đã mở luôn bảo tàng tư nhân.

Trong sự chuyển biến đáng mừng ấy, Tiến sĩ Nguyễn Sĩ Dũng (nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội) bộc bạch: “Tôi là một người chơi tranh, nhưng chủ yếu là chơi tranh của họa sĩ Phạm Lực. Đối với tôi, tranh của anh rất đẹp, rất Việt Nam và có sức hút kỳ lạ. Ở đời, rất nhiều thứ mới nhìn thì thấy đẹp, nhưng nhìn mãi thấy quen, thấy bình thường. Tranh của họa sĩ Phạm Lực thì lại khác, mới nhìn thấy đẹp, càng nhìn càng thấy đẹp. Quả thực, tranh của anh là những bức tranh gây nghiện”.

Và Tiến sĩ Nguyễn Sĩ Dũng trở thành một người chơi tranh đặc biệt, khi ông ở tuổi 70 vừa xuất bản cuốn sách “Cây cọ được Chúa cầm tay” viết về người vẽ tranh Phạm Lực. Xin nói thêm, Tiến sĩ Nguyễn Sĩ Dũng là một nhà khoa học yêu nghệ thuật, đồng thời ông là con rể của nhà thơ Định Hải.

Với cuốn sách “Cây cọ được Chúa cầm tay” dày hơn 200 trang, được in ấn công phu, Tiến sĩ Nguyễn Sĩ Dũng tỏ ra khiêm nhường: “Tôi viết cuốn sách này để tri ân họa sĩ Phạm Lực, người anh kết nghĩa thân thiết và tài hoa của tôi. Mục đích chính của cuốn sách là để kể câu chuyện về cuộc đời và nghiệp vẽ của anh Phạm Lực. Những phân tích đánh giá về các tác phẩm của anh Phạm Lực chỉ phản ánh góc nhìn và cảm nhận của một người chơi tranh, không phải một chuyên gia nghệ thuật”.

Người vẽ tranh khiến Tiến sĩ Nguyễn Sĩ Dũng phải động bút là ai? Họa sĩ Phạm Lực năm nay 82 tuổi, là một nhân vật được trọng vọng trong giới mỹ thuật Việt Nam đương đại. Nguyên nhân khiến họa sĩ Phạm Lực được gọi là “Cây cọ được Chúa cầm tay”, xuất phát từ kỷ niệm riêng tư của Tiến sĩ Nguyễn Sĩ Dũng. Một người bạn quốc tế của Tiến sĩ Nguyễn Sĩ Dũng là cựu ngoại trưởng Mỹ John Kerry khi xem các bức tranh “Nữ dân quân chở con”, “Phố cổ”, “Thiếu nữ khỏa thân” của họa sĩ Phạm Lực, đã thốt lên: “Không, không phải ông Phạm Lực vẽ, mà là Chúa vẽ. Đây là những bức tranh do Chúa cầm tay ông Phạm Lực vẽ”.

Tuy nhiên, quan hệ giữa Tiến sĩ Nguyễn Sĩ Dũng và họa sĩ Phạm Lực không đơn thuần là quan hệ giữa người chơi tranh và người vẽ tranh. Trong cuốn sách “Cây cọ được Chúa cầm tay”, Tiến sĩ Nguyễn Sĩ Dũng minh định: “Nhờ hồng phúc tổ tiên, tôi đã được gặp khá nhiều may mắn trong cuộc sống. Một trong những may mắn lớn nhất là được gặp và kết nghĩa anh em với họa sĩ Phạm Lực. Nhờ anh, tôi đã có được một bộ sưu tập tranh vô cùng quý giá. Nhờ anh, tôi đã có được một đời sống tinh thần phong phú hơn. Và nhờ anh, tôi đã được tận hưởng sự thăng hoa tinh khiết của mỹ cảm”.

Người yêu tranh là “anh em kết nghĩa” với người vẽ tranh, thì cuộc đời của người vẽ tranh không chỉ được thấu hiểu thông qua tác phẩm. Có lẽ nhiều người biết, họa sĩ Phạm Lực có hai người vợ, người vợ đầu Nguyễn Minh Châu và người vợ hai Francoise Plaine (quốc tịch Pháp, sinh năm 1938). Họa sĩ Phạm Lực có ba người con, gồm hai con ruột Phạm Yến Hương, Phạm Hùng Cường và nhận nuôi con riêng của vợ cũ với người chồng sau Phạm Thu Trang, thì có lẽ nhiều người cũng biết. Thế nhưng, họa sĩ Phạm Lực thỉnh thoảng viết những câu thơ buồn bã và luôn khắc khoải về người yêu lỡ làng miền Tây Nam bộ, thì có lẽ chỉ “anh em kết nghĩa” mới tường tận.

Khi công tác ở Quân khu 9 những ngày đất nước vừa thống nhất, họa sĩ Phạm Lực có quen một cô gái vùng sông nước tên Lán. Buổi tình đang nồng nàn, thì cô Lán rủ họa sĩ Phạm Lực đi chụp một tấm ảnh chung, rồi lặng lẽ biến mất. Có thể cô Lán đã di tản, và họa sĩ Phạm Lực không cách nào gặp lại cố nhân, nên đành gửi gắm nhớ nhung vào bức tranh “Cô Lán”.

Bằng sự thông cảm của anh em kết nghĩa, Tiến sĩ Nguyễn Sĩ Dũng thổ lộ tâm tư: “Cô Lán còn sống nữa hay không? Đang ở phương trời nào? Hay đã vùi thây ngoài biển cả? Trong bất cứ trường hợp nào, cô Lán đã thực sự trở thành một phần của quá khứ buồn thương thăm thẳm kiếp người trên đất nước chúng ta. An ủi lớn nhất cho cô Lán, cho họa sĩ Phạm Lực và có lẽ, cho cả chúng ta là cho dù số kiếp có đưa đẩy cô Lán như thế nào đi chăng nữa, thì cô Lán vẫn còn mãi. Chính tác phẩm “Cô Lán” của họa sĩ Phạm Lực đã làm nên điều đó”.

Họa sĩ Phạm Lực lừng lẫy trong giới mỹ thuật với dòng “tranh bao bố” (tận dụng bao bố đựng gạo trong thời chiến để thay cho toan). Bây giờ, với cuốn sách “Cây cọ được Chúa cầm tay”, họa sĩ Phạm Lực tìm được khách tri âm ở chiều kích khác: “Tranh của họa sĩ Phạm Lực không chỉ phản ánh hiện thực mà còn chứa đựng cảm xúc, tâm hồn Việt qua từng nét cọ. Những bức tranh của anh mang đến cho người xem cảm giác vừa quen thuộc vừa sâu lắng, đưa người xem trở về cội nguồn văn hóa Việt”.