Dự án “Theo dõi hành trình vi nhựa từ đại dương đến cơ thể con người” do Đại học Stanford (Mỹ) chủ trì đang được triển khai tại bang California (Mỹ), với mục tiêu tìm hiểu đường đi của các hạt vi nhựa trong môi trường tự nhiên và ảnh hưởng của chúng với sức khỏe con người.
Dự án quy tụ nhiều nhóm nghiên cứu liên ngành - từ sinh thái học biển, khoa học hệ thống Trái đất, đến y sinh học - cùng sự tham gia của hơn 100 tình nguyện viên địa phương, các cơ quan nhà nước và tổ chức phi chính phủ. Chương trình do Hội đồng Bảo vệ Đại dương California và Chương trình Sea Grant California phối hợp tài trợ.
Trong khuôn khổ dự án, các nhóm nghiên cứu đã triển khai hoạt động ở nhiều khu vực, tập trung vào nhiều khía cạnh khác nhau.
Nhà sinh thái học Matthew Savoca, thuộc Trạm Hải dương học Hopkins, Trường Bền vững Doerr (Stanford), thu thập các mẫu cát chứa vi nhựa tại vịnh Monterey. Ảnh: Standford News.
Đầu tiên, tại vịnh Monterey, nơi hội tụ hệ sinh thái đa dạng bậc nhất nước Mỹ, nhóm của nhà sinh thái học Matthew Savoca, thuộc Trạm Hải dương học Hopkins, Trường Bền vững Doerr (Stanford), đang thu thập mẫu cát, nước biển và sinh vật để truy tìm nguồn gốc và hành trình của các hạt vi nhựa nhỏ hơn hạt mè. Qua phân tích, nhóm phát hiện những mảnh vi nhựa rò rỉ từ các sản phẩm tiêu dùng hàng ngày và hiện diện ở mọi nơi - từ đỉnh núi, đáy biển cho đến cơ thể người.
Ở một khu vực khác, nhóm nghiên cứu của Giáo sư Leif Thomas và Jinliang Liu lại tập trung vào khía cạnh động học của vi nhựa trong đại dương. Bằng cách sử dụng mô hình vật lý - sinh học tiên tiến, họ mô phỏng quá trình các hạt nhựa di chuyển, lắng đọng và chìm xuống tầng sâu cùng “tuyết biển” - tập hợp của mảnh vụn hữu cơ và vi sinh vật. Phát hiện này giúp lý giải nghịch lý vì sao lượng vi nhựa nổi trên bề mặt biển thấp hơn nhiều so với tổng lượng nhựa rò rỉ ra môi trường. Phát hiện đồng thời gợi mở hướng nghiên cứu mới về vai trò của vi nhựa trong chu trình carbon toàn cầu.
Các mẫu cát và nước biển được thu thập trong dự án để đánh giá mức độ ô nhiễm vi nhựa. Ảnh: Standford News.
Bổ sung thêm cho hai hướng nghiên cứu trên, nhóm của Giáo sư Manu Prakash đang khảo sát về mức độ ô nhiễm vi nhựa ngoài đại dương. Qua quan sát, các nhà nghiên cứu ghi nhận vi nhựa trong hầu hết các mẫu nước biển lấy ở độ sâu tới 1 km. Các mẫu này được bảo quản lạnh để phân tích ADN của vi sinh vật bám trên hạt nhựa, qua đó xác định mối liên hệ giữa loại nhựa, tốc độ chìm và hệ sinh vật biển sống ký sinh.
Nhờ sự kết hợp giữa quan trắc thực địa, mô hình hóa đại dương và phân tích sinh học phân tử, dự án của Stanford đang dần phác họa bức tranh toàn cảnh về hành trình và tác động của vi nhựa, từ đại dương sâu thẳm cho đến cơ thể sinh vật - trong đó có con người.
Không dừng ở đại dương, các nhà khoa học Stanford còn nghiên cứu tác động của vi nhựa đối với sức khỏe con người. Bác sĩ Kara Meister cùng nhóm liên ngành đang phát triển phương pháp phát hiện nhanh vi nhựa và nano nhựa trong thực phẩm, nước uống và mô người bằng kỹ thuật quang phổ Raman - công nghệ có thể chiếu tia laser qua da để nhận diện loại polymer mà không xâm lấn.
Theo ông Savoca, việc hiểu rõ vi nhựa di chuyển và tích tụ ở đâu là chìa khóa để đánh giá rủi ro với các loài và hệ sinh thái. Ông nhấn mạnh: “Đây không chỉ là vấn đề sức khỏe môi trường hay động vật hoang dã - mà còn là vấn đề sức khỏe con người.”
Các chuyên gia khuyến nghị, trong khi chờ kết quả nghiên cứu sâu hơn, mọi người có thể giảm phơi nhiễm vi nhựa bằng cách hạn chế bao bì nhựa dùng một lần, đặc biệt trong đóng góp thực phẩm và đồ uống.
