Ngăn chặn “thương mại đen” từ nguồn carbon xanh

(TN&MT) - Ước tính với nạn phá rừng như hiện nay thì tới năm 2050, có tới hai tỷ người, tức 20% dân số thế giới sẽ bị thiếu nước.

(TN&MT) - Theo báo cáo của Chương trình Môi trường Liên hiệp quốc (UNEP) và Tổ chức Cảnh sát Hình sự Quốc tế, khai thác gỗ trái phép chiếm 50 - 90% lượng gỗ của các nước cung cấp gỗ nhiệt đới chủ chốt và 15 - 30% sản lượng gỗ toàn cầu.

Giá trị “khủng”, mánh lới tinh vi

Giá trị kinh tế của buôn lậu gỗ toàn cầu bao gồm cả quá trình chế biến ước tính khoảng 30 đến 100 tỷ USD trong số 327 tỷ USD giá trị chính thức của thương mại gỗ toàn cầu, tức là chiếm 10 - 30%. Bên cạnh những thiệt hại về môi trường thì tổn thất về lợi nhuận và thuế từ khai thác gỗ lậu ước tính ít nhất 10 tỷ USD/ năm.

Hiện nay chỉ có 8% diện tích rừng thế giới được nhận chứng nhận quản lý bền vững, trong đó rừng của Nam Mỹ và Châu Âu chiếm tới 90%. Trên thực tế hoạt động khai thác và buôn lậu gỗ không hề giảm mà chuyển sang hình thức tinh vi hơn, có tổ chức hơn, núp bóng trá hình dưới các hình thức hợp pháp để né tránh nỗ lực thực thi pháp luật. Giới tội phạm ngày nay đã kết hợp các “mánh” cũ như đút lót, mua chuộc với những chiêu thức hiện đại sử dụng công nghệ cao.

Rừng mất - hệ lụy khôn lường

Trong đó, các phương thức phổ biến nhất là làm giả giấy phép khai thác, làm giả chứng chỉ sinh thái, hối lộ để có được giấy phép khai thác, khai thác vượt số lượng cho phép, đột nhập vào trang web của chính phủ để lấy cắp giấy phép vận chuyển hoặc “rửa gỗ” khai thác lậu thông qua các dự án làm đường, trang trại chăn nuôi, sản xuất dầu cọ, trồng rừng hoặc trà trộn gỗ lậu vào gỗ hợp pháp trong quá trình vận chuyển và chế biến.

Nhiều hoạt động “rửa gỗ” tồn tại được là nhờ nguồn vốn từ Châu Âu và Châu Á, rót vào các Công ty có dính líu tới hoạt động khai thác và buôn lậu gỗ. Thông qua các dự án trồng rừng với mục đích duy nhất là “rửa gỗ” bất hợp pháp, biến nó thành ngành thương mại mang lại lợi nhuận cao với nguồn thu gấp 5 - 10 lần buôn bán gỗ hợp pháp.

“Lá phổi xanh” bị suy thoái

Câu chuyện quản lý, bảo vệ "lá phổi xanh" ở Việt Nam đã, đang và sẽ có nhiều vấn đề phải suy ngẫm. Đáng báo động nhất là rừng bị tàn phá bởi chính bàn tay con người. Mặc dù, Việt Nam đã thực hiện nhiều nỗ lực tăng cường thực thi luật pháp, tuy nhiên tình trạng khai thác gỗ trái phép hiện nay vẫn là vấn đề khá nhức nhối. Hoạt động buôn bán gỗ có nguồn gốc bất hợp pháp có sự tham gia của nhiều đối tượng khác nhau, từ những mạng lưới quy mô lớn và có thế lực câu kết đến những doanh nghiệp nhỏ và tác động đến toàn bộ diện tích rừng trên phạm vi cả nước, kể cả những khu rừng được quy hoạch để bảo vệ. Một số cán bộ kiểm lâm biến chất nhắm mắt làm ngơ cho các hoạt động phạm pháp, hơn thế nữa họ còn thông đồng với các đầu nậu gỗ để buôn bán trái phép các loại gỗ rừng vì lợi ích cá nhân.

Số liệu thống kê do Cục Lâm nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn – NN&PTNT) công bố năm 2013 đã khiến những ai nghe đều phải giật mình. Chỉ tính từ năm 2007 đến 2013, 5 tỉnh Tây Nguyên gồm: Gia Lai, Kon Tum, Đắk Lắk, Đắk Nông, Lâm Đồng đã mất đi hơn 129.600 ha rừng, trong đó rừng tự nhiên mất hơn 107.400 ha, rừng trồng mất trên 22.200 ha. Trung bình mỗi năm, khu vực này bị mất hơn 25.700 ha rừng. Đây là diện tích rừng bị mất lớn nhất trong thời gian nhanh nhất từ trước đến nay.

Hậu họa – nhân tai?

Mặc dù, rừng chỉ che phủ 21% diện tích bề mặt trái đất, nhưng sinh khối thực vật của nó chiếm đến 75% so với tổng sinh khối thực vật trên cạn và lượng tăng trưởng hàng năm chiếm 37%. Lượng carbon tích lũy bởi rừng chiếm 47% tổng lượng carbon trên trái đất, nên việc chuyển đổi đất rừng thành các loại hình sử dụng đất khác có ảnh hưởng mạnh mẽ đến chu trình carbon trên hành tinh.

Các hoạt động lâm nghiệp và sự thay đổi phương thức sử dụng đất, đặc biệt là sự suy thoái rừng nhiệt đới là một nguyên nhân quan trọng làm tăng lượng CO2 trong khí quyển, ước tính khoảng 1,6 tỷ tấn/năm trong tổng số 6,3 tỷ tấn CO2/năm được phát thải ra do các hoạt động của con người. Do đó, rừng nhiệt đới và sự biến động của nó có ý nghĩa rất to lớn trong việc hạn chế quá trình biến đổi khí hậu toàn cầu.

Việt Nam là một trong 5 quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nhất từ thiên tai, đặc biệt là mưa bão và lũ lụt. Mưa bão xảy ra trên lãnh thổ Việt Nam ngày càng tăng cả về tần suất, đang trở thành mối đe dọa thực sự đối với cuộc sống của con người và sự phát triển của nền kinh tế.

Nạn phá rừng đầu nguồn để khai thác gỗ, phát triển nông nghiệp, thủy điện… làm thảm thực vật trên lưu vực ngày càng giảm dẫn đến khả năng cản dòng chảy kém, lũ tập trung nhanh hơn, nạn voi rừng bỏ về buôn làng giết hại con người, phá hoại tài sản...

Rừng mất làm mất cân bằng nguồn nước, nước ở những nơi có rừng bị tàn phá thường thiếu trầm trọng. Người ta ước tính với nạn phá rừng như hiện nay thì tới năm 2050, có tới hai tỷ người, tức 20% dân số thế giới sẽ bị thiếu nước. Hầu hết số người chịu cảnh thiếu nước này sống tại các quốc gia đang phát triển. Ngoài ra nguồn thực phẩm cũng có nguy cơ bị đe dọa vì nước dùng để tưới tiêu cũng trở nên khan hiếm.

Phương Anh