Nét văn hóa câu đối ngày Tết

* Xin cho biết nghĩa của các câu đối chữ nho thường được mua và treo trong ngày Tết?

Đinh Thị Mỹ Bình, Gia Lộc, Hải Dương

Các cụ xưa có câu Thịt mỡ, dưa hàmh, câu đối đỏ. Vào dịp Tết các cụ đồ (nay có cả các anh đồ trẻ) thường viết thuê các câu đối chữ nho trên giấy đỏ để treo Tết.

Các câu thường được đặt viết là Thiên tăn tuế nguyệt nhân tăng thọ/ Xuân mãn càn khôn phúc mãn môn (Trời thêm năm tháng người thêm thọ/ Xuân khắp đất trời phúc mọi nhà); Nhân phùng thịnh thế tinh thần sảng/ Tuế chuyển dương xuân khí tượng tân (Tinh thần sảng khoái vui thời thế/ Cảnh mới xuân tươi đón giao thừa); Hạnh phúc đường tiền vô hạn lạc/ Trường xuân hoa hạ hữu dư hương (Hạnh phúc đầy nhà vui khôn xiết/ Xuân tươi hoa nở vẻ thêm hương);

Thịnh thế đồng ca ca thịnh thế/ Tân xuân cộng lạc lạc tân xuân (Đời thịnh cùng ca ca đời thịnh/ Xuân về vui hát hát về xuân); Xuân đáo nông gia thiêm dị thái/ Phong suy điền dã thổ thanh hương (Xuân đến nhà nông thêm khởi sắc/ Gió bay đồng ruộng nở trong hương); Môn đối thanh sơn thiên lý tú/ Gia cư vượng địa tứ thời xuân (Cửa trước non xanh nghìn dặm đẹp/ Nhà trên đất thịnh bốn mùa xuân);

Vạn hộ quản huyền ca thịnh thế/ Bách ban hồng tử tú phương xuân (Muôn hộ sáo đàn ca thịnh thế/ Trăm màu hồng tía dệt xuân vui); Vạn chúng nhất tâm đồng hiến sách/ Bách ban hồng tử tú phương xuân (Quần chúng một lòng chung hiến kế/ Trăm hoa đua nở góp thêm xuân); Thiên thu tuế nguyệt thiên thu mỹ/ Vạn lý giang sơn vạn lý xuân ( Nghìn thu năm tháng nghìn thu đẹp/ Vạn dặm non sông vạn dặm xuân);

Môn đình xuân noãn sinh quang thái/ Điền mẫu niên phong lạc thái bình (Sân nhà xuân ấm sinh màu sắc/ Đồng ruộng bội thu được thái bình); Xuân nhập xuân thên xuân bất lão/ Phúc lâm phúc địa phúc vô cương ( Xuân nhập trời xuân xuân bất lão/ Phúc vào đất phúc phúc vô biên); Thụy nhiễu trùng môn tăng bách phúc/ Xuân hồi giáp đệ tập thiên tường (Tết đến nhiều nhà thêm trăm phúc/ Xuân về đầu cửa được nghìn may);

Tân xuân hỷ tiếp tân thời đại/ Đại chúng hoan hô đại hữu niên (Xuân mới đón mừng thời đại mới/ Đại chúng hoan hô đại được mùa); Toàn gia phúc khí/ Mãn viện xuân quang (Toàn gia hưởng phúc/ Khắp chốn ánh xuân); Xuân quang phổ chiếu/ Phúc khí trường lâm (Ánh xuân chiếu khắp/ Điềm phúc dài lâu); Giang sơn như họa/ Đại địa giai xuân (Non sông như vẽ/ Khắp chốn đều xuân); Xuân giáng thiên môn phúc/ Hoa khai vạn hộ hoan (Xuân về muôn nhà phúc/ Hoa nở vạn hộ vui);

Tứ thời hoa tự cẩm/ Vạn chúng diện giai xuân (Bốn mùa hoa tự gấm/ Vạn người mặt đều xuân); Thập niên thụ mộc, thiên thu nghiệp/ Nhất vọng giang sơn, vạn lý xuân ( Mười năm trồng cây, nghìn năm ổn/ Một nẻo non sông, vạn dặm xuân); Tường vân xuân noãn, thiên gia lạc/ Đại hải ba binh, vạn bách lai (Mây lành xuân ấm, vui nghìn hộ/ Biển rộng sóng yên, đến vạn thuyền)…

* Tại sao cá thờn bơn lại có hai mắt trên cùng một phía?

Ngô Thị Hanh, Ứng Hòa, Hà Nội

Cá thờn bơn có tướng mạo kỳ quái so với các loại cá thông thường: mắt của nó không nằm đối xứng ở hai đầu, mà mọc ở cùng một phía của cơ thể. Thêm vào đó thân của nó rất dẹt, hai bên cũng không đối xứng, do vậy trước kia có người ngộ nhận rằng đây là hai con sống dính chặt vào nhau.

Thực ra, cá thờn bơn giống như các loại cá khác đều là sống một mình. Còn hiện tượng hai mắt mọc cùng một bên là kết quả của quá trình thích nghi lâu dài với môi trường. Khi trứng thờn bơn nở thành cá nhỏ, hai mắt vẫn mọc đối xứng ở hai bên đầu. Lúc đó nó khá “sôi nổi”, luôn muốn nổi lên mặt nước để chơi đùa.

Tuy nhiên, sau khoảng 20 ngày, thân dài đến 1 cm, do các bộ phận cơ thể phát triển không cân bằng, khi bơi cũng dần nghiêng thân sang một bên, vậy là nó bắt đầu nằm nghiêng và sống hẳn ở đáy biển. Đồng thời, với mắt phía dưới, do sợi dây mềm dưới mắt không ngừng căng lên, làm cho mắt chuyển động về phía trên, qua sống lưng tới vị trí song song với con mắt vốn có ở đó. Khi đã đến chỗ thích hợp, mắt không di chuyển nữa mà cố định lại. Do thờn bơn sống thời gian dài dưới đáy biển, hai mắt hoàn toàn ở phía trên, rất có lợi cho nó phát hiện ra kẻ địch và để bắt mồi. 

Có những con cá thờn bơn khổng lồ. Trong một buổi đi câu tại biển Na Uy, anh Andreas Newmann (38 tuổi) và bạn của mình là Lothar (54 tuổi) đã may mắn câu được một con cá thờn bơn có kích cỡ đạt loại "khủng" (dài 2,22 mét và nặng tới 135 kg).