Sáng 25/6, với gần 90% đại biểu tán thành, Quốc hội đã chính thức thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự. Nhiều nội dung quan trọng được điều chỉnh, trong đó đáng chú ý là việc bỏ hình phạt tử hình với 8 tội danh, bổ sung tội sử dụng trái phép chất ma túy và nâng mức hình phạt với nhiều hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng trong đó có hành vi vi phạm quy định về quản lý chất thải nguy hại.
Các đại biểu biểu quyết thông qua dự án luật. Ảnh: Quochoi.
Bỏ án tử hình với 8 tội danh, chuyển sang tù chung thân
Theo luật vừa được thông qua, 8 tội danh sẽ không còn bị áp dụng hình phạt tử hình, bao gồm:
Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân (Điều 109); Gián điệp (Điều 110); Phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của Nhà nước (Điều 114); Sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, phòng bệnh (Điều 194); Vận chuyển trái phép chất ma túy (Điều 250); Phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược (Điều 421); Tham ô tài sản (Điều 353); Nhận hối lộ (Điều 354)
Với những người đã bị tuyên án tử hình vì các tội danh trên trước ngày 1/7/2025 nhưng chưa thi hành án, Luật quy định sẽ không thi hành án tử. Chánh án TAND Tối cao có trách nhiệm ra quyết định chuyển hình phạt sang tù chung thân. TAND Tối cao được giao chủ trì việc rà soát các trường hợp liên quan, phối hợp với Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, VKSND Tối cao và các cơ quan liên quan để triển khai thực hiện quy định mới.
Trình bày báo cáo tiếp thu, giải trình trước Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho biết, một trong những lý do quan trọng để bỏ án tử hình với 8 tội danh là thực tiễn thời gian qua cho thấy các hình phạt này gần như không được áp dụng. Ngoài ra, việc thu hẹp án tử cũng nhằm phục vụ mục tiêu mở rộng quan hệ quốc tế, thúc đẩy hợp tác trên nhiều lĩnh vực, phù hợp với xu hướng giảm tử hình trên thế giới.
Thống kê cho thấy, năm 1985, Bộ luật Hình sự Việt Nam quy định 44 tội có thể bị xử tử hình. Qua các lần sửa đổi, con số này giảm còn 29 (năm 1999), 22 (năm 2009), và 18 (năm 2015). Việc tiếp tục thu hẹp hình phạt tử hình lần này được đánh giá là bước đi phù hợp với chủ trương của Đảng, thể chế hóa Thông báo số 13936 của Văn phòng Trung ương về chủ trương giảm dần án tử hình.
Ràng buộc khắt khe hơn với tội tham nhũng
Riêng với các tội tham ô tài sản và nhận hối lộ, luật quy định rõ: người bị kết án tù chung thân chỉ có thể được xem xét giảm án nếu đã nộp lại ít nhất 75% tài sản phạm tội và hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc điều tra, xử lý vụ án hoặc lập công lớn.
Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh báo cáo Quốc hội. Ảnh: Quochoi.
Theo Chính phủ, quy định này nhằm tăng tính răn đe, đồng thời khuyến khích người phạm tội tự nguyện thu hồi tài sản, hỗ trợ quá trình điều tra, từ đó tăng hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng.
Một điểm mới trong luật lần này là việc bổ sung Điều 256a về tội "Sử dụng trái phép chất ma túy". Tuy nhiên, quy định này chỉ áp dụng đối với những người đang trong quá trình cai nghiện hoặc vừa kết thúc quá trình cai nghiện nhưng vẫn tiếp tục sử dụng ma túy.
Theo cơ quan soạn thảo, ma túy là nguyên nhân thúc đẩy nhiều hành vi phạm tội khác như trộm cắp, cướp giật, cưỡng đoạt tài sản… Trong khi đó, tình trạng nghiện ma túy có xu hướng gia tăng và trẻ hóa, trở thành mối lo lớn cho chất lượng nguồn nhân lực và an sinh xã hội. Việc bổ sung quy định này nhằm giảm cầu ma túy và ngăn chặn tái nghiện.
Nâng mức hình phạt tù và tiền đối với nhiều tội danh
Luật sửa đổi cũng điều chỉnh tăng mức hình phạt khởi điểm với nhiều tội phạm nghiêm trọng, đặc biệt trong các lĩnh vực môi trường, an toàn thực phẩm, và ma túy. Các tội danh được nêu rõ gồm: Vi phạm quy định về quản lý chất thải nguy hại (Điều 236); Sản xuất, tàng trữ, mua bán trái phép chất ma túy (Điều 248, 249, 251); Vi phạm quy định về an toàn thực phẩm (Điều 317).
Luật sửa đổi cũng điều chỉnh tăng mức hình phạt khởi điểm với nhiều tội phạm nghiêm trọng, đặc biệt trong các lĩnh vực môi trường. Ảnh minh hoạ.
Chính phủ lý giải, việc nâng mức hình phạt nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn, phù hợp với mức sống hiện nay khi thu nhập bình quân đầu người và mức lương cơ sở đã tăng hơn gấp đôi so với năm 2015. Đồng thời, đây cũng là biện pháp nhằm tăng cường sức răn đe, đấu tranh hiệu quả hơn với các loại tội phạm mới, phức tạp, có xu hướng gia tăng.
Tổng thể, các nội dung sửa đổi lần này cho thấy một bước điều chỉnh đáng kể trong chính sách hình sự của Việt Nam theo hướng giảm hình phạt tử hình, nâng tính nhân đạo nhưng đồng thời vẫn đảm bảo nguyên tắc nghiêm trị, đặc biệt với những hành vi nguy hiểm cho xã hội.
Sự thay đổi cũng thể hiện tinh thần tiếp thu kinh nghiệm quốc tế, đồng thời khẳng định quyết tâm của Đảng và Nhà nước trong việc hoàn thiện hệ thống pháp luật, thúc đẩy cải cách tư pháp, phục vụ mục tiêu phát triển bền vững và hội nhập quốc tế.
