Một thập kỷ đi trước mưa giông, đi sau từng mùa lúa chín

Bén rễ với nghiệp ‘bắt mạch ông trời’

Nhiều người từng nói, làm nông nghiệp mà không nắm bắt được thời tiết, không đoán được mưa giông nắng gió, chẳng khác nào bước đi trong bóng tối. Và đó cũng chính là trăn trở đầu tiên để đội ngũ chuyên gia, kỹ sư của Công ty Cổ phần Giải pháp thời tiết WeatherPlus bén duyên với nghiệp “bắt mạch ông trời” cách đây tròn 1 thập kỷ.

Xuất phát từ một doanh nghiệp tư nhân nhỏ, WeatherPlus xác định triết lý hoạt động là cung cấp dịch vụ thời tiết tin cậy nhất cho người dân, đặc biệt là nông dân. Ngay từ những ngày đầu thành lập vào năm 2015, thông qua các nhà mạng viễn thông, WeatherPlus bắt đầu gửi đi những bản tin thời tiết và giá cả thị trường tới chiếc điện thoại của người dân ở khắp các vùng nông thôn. Hai năm sau, công ty chính thức được cấp phép hoạt động trong lĩnh vực dự báo, cảnh báo khí tượng thủy văn, mở ra hành trình chuyên nghiệp hóa năng lực “nhìn trời đoán đất”.

WeatherPlus đã chủ động xây dựng mạng lưới trạm quan trắc tự động trải dài khắp các vùng sản xuất nông nghiệp trọng điểm. Những trạm quan trắc này không chỉ đo lượng mưa mà còn ghi nhận các thông số quan trọng như độ ẩm, nhiệt độ, gió, cường độ nắng… với tần suất cập nhật mỗi giờ. Dữ liệu thu về giúp “địa phương hóa” bản tin thời tiết. Mỗi bản tin sẽ phục vụ chính xác từng cánh đồng, từng giống cây, từng khung thời vụ cho từng hộ nông dân.

Nhớ lại dịch đạo ôn lịch sử tại Hà Tĩnh năm 2017, ông Nguyễn Ngọc Quang, Giám đốc Chiến lược sản phẩm của WeatherPlus, vẫn chưa quên được cảm giác đau xót cùng người nông dân. Sự kiện chưa từng có tiền lệ ấy không chỉ gây thiệt hại nặng nề cho bà con mà còn trở thành bước ngoặt định hình lại cách tiếp cận của doanh nghiệp với ngành nông nghiệp.

“Khi đó, người dân vừa phun thuốc bảo vệ thực vật theo lịch canh tác truyền thống thì mưa lớn kéo dài suốt một tuần. Bệnh đạo ôn bùng phát, lúa đổ rạp, không thể cứu vãn. Trong khi đó, trạm quan trắc tự động của WeatherPlus tại huyện Thạch Hà đã phát tín hiệu cảnh báo. Thời điểm đó có khả năng cao xảy ra mưa, chính là điều kiện thuận lợi cho bệnh đạo ôn phát triển. Nếu bà con phun thuốc sớm chỉ vài tiếng thôi, mọi chuyện đã khác”, ông Quang trăn trở, giọng trầm lại.

Chính nỗi đau xót, trăn trở cùng người dân ấy đã khiến WeatherPlus bước vào một chặng đường mới khi bắt đầu hợp tác sâu rộng hơn với các cơ quan khí tượng thủy văn để chia sẻ dữ liệu, kết nối hệ thống cảnh báo sớm đến tận tay người nông dân miễn phí và kịp thời, đặc biệt ở những nơi khó khăn, bà con ít có điều kiện tiếp cận công nghệ.

Hay như tại ĐBSCL, Tập đoàn Lộc Trời, một trong những đơn vị dẫn đầu về liên kết sản xuất lúa, đã bắt đầu hợp tác với WeatherPlus cách đây vài năm. Với khoảng 200.000 ha lúa liên kết cùng nông dân, việc chủ động thông tin thời tiết không chỉ là yêu cầu kỹ thuật mà còn là yếu tố sống còn trong quản lý dịch bệnh.

“Theo lịch canh tác truyền thống tại miền Nam, mỗi vụ, Lộc Trời phải phun thuốc bảo vệ thực vật từ 3-4 lần. Chỉ cần cắt giảm được 1 lần nhờ dự báo mưa chính xác, chi phí toàn vùng có thể tiết kiệm tới hàng chục tỷ đồng mỗi vụ. Với những vùng sản xuất lớn, mỗi lần thay đổi lịch phun thuốc là một quyết định trị giá hàng tỷ đồng. Do đó, dự báo chính xác mưa giông không chỉ giúp bảo vệ mùa màng mà còn bảo vệ lợi nhuận cho nông dân", ông Nguyễn Ngọc Quang chia sẻ.

Còn tại miền núi phía Bắc, biến đổi khí hậu với những hiện tượng cực đoan như sương muối và nắng nóng đang ngày càng trở nên bất thường và khó lường. Trước kia, sương muối có chu kỳ khoảng 5 năm xuất hiện 1 lần. Giờ đây, chỉ 2 năm đã có thể xảy ra 1 đợt, đe dọa nghiêm trọng đến các loại cây trồng lâu năm như cà phê.

Do đó, WeatherPlus đã phối hợp cùng các tổ chức quốc tế để triển khai hệ thống cảnh báo sớm sương muối tại Điện Biên, Sơn La - những thủ phủ cà phê vùng cao. Những trạm quan trắc ở đây không chỉ thu thập số liệu mà còn theo dõi độ ẩm, nhiệt độ, áp suất… từ đó đưa ra chuỗi tín hiệu bất thường có thể cảnh báo sương muối trước 3 ngày.

“Thông tin ấy được cập nhật liên tục giúp người dân chủ động che chắn, bảo vệ cây trồng khi màn sương lạnh bất chợt kéo xuống lúc nửa đêm. Đối với người dân vùng cao, cây cà phê là tài sản lớn nhất. Thế nên mỗi một thông tin giúp cảnh báo sớm chính là thêm một lần tiếp thêm hy vọng cho mùa màng bội thu của người dân”, đại diện WeatherPlus bộc bạch.

Một thập kỷ giải quyết từng 'nỗi đau' của đồng ruộng

Không chỉ đi cùng nông dân qua từng trận dịch, từng mùa mưa giông, WeatherPlus đang từng bước thiết lập một “hệ sinh thái khí tượng phục vụ nông nghiệp” trên 3 vùng trọng điểm của cả nước. Tại miền núi phía Bắc, các hệ thống quan trắc của WeatherPlus đang hỗ trợ người dân sản xuất cây công nghiệp, đặc biệt là cà phê, loại cây đang phải chịu ảnh hưởng rất lớn từ biến đổi khí hậu.

Ở Tây Nguyên, những cánh đồng cà phê và vườn sầu riêng được theo dõi sát sao bởi mạng lưới trạm thời tiết. Còn tại ĐBSCL, WeatherPlus tập trung vào cây lúa và sầu riêng, 2 mặt hàng xuất khẩu chủ lực đang chịu áp lực về biến động thời tiết.

Để nâng cao chất lượng dự báo, WeatherPlus không ngừng tăng cường hệ thống quan trắc thời tiết tại cơ sở, đồng thời kết nối sâu với các cơ quan chuyên môn khí tượng thủy văn quốc gia, nơi sở hữu hệ thống radar, vệ tinh và dữ liệu nền tảng mang tính quyết định cho độ chính xác của thông tin.

Từ những hợp tác ấy, các sản phẩm cảnh báo phục vụ sản xuất nông nghiệp dần hình thành. Đó không phải những cảnh báo chung chung mà là những dự báo được “dịch” ra thành hành động cụ thể tới người dân như phun thuốc trước 1 ngày, bón phân lùi lại 1 buổi, hoặc tạm dừng thu hoạch.

“Không chỉ có dữ liệu, WeatherPlus còn có một đội ngũ chuyên gia nông nghiệp, những người có khả năng kết nối dữ liệu khí tượng đến từng cánh đồng, khu vườn, cây trồng. Họ không chỉ đưa ra cảnh báo thời tiết mà còn khuyến cáo ở vùng này nên trồng cây gì, khi nào xuống giống, khi nào bón phân, khi nào thu hoạch để phù hợp với thổ nhưỡng và khí hậu từng tiểu vùng”, ông Nguyễn Ngọc Quang cho hay.

Một trong những thách thức lớn nhất hiện nay với WeatherPlus là hạ tầng dữ liệu chưa đồng bộ. Hệ thống trạm quan trắc quốc gia chủ yếu đo mưa, trong khi sản xuất nông nghiệp cần nhiều thông tin hơn như gió, nhiệt độ, côn trùng, sâu bệnh, độ ẩm đất…

Vốn là doanh nghiệp tư nhân, WeatherPlus không thể “trải chiếu” khắp cả nước nên đã chọn cách đi sâu, giải từng bài toán cụ thể của từng doanh nghiệp. Có nơi cần cảnh báo sương muối, có vùng cần lịch xuống giống tối ưu, có đơn vị muốn giảm thuốc bảo vệ thực vật... Mỗi nơi là một “nỗi đau” khác nhau và WeatherPlus sẽ thiết kế giải pháp riêng biệt cho từng “ca bệnh” cụ thể.