Lan tỏa thông tin, nâng giá trị cây nho công nghệ cao

Câu chuyện của Hợp tác xã (HTX) Công nghệ cao Liêm Anh (tỉnh Bắc Ninh) là minh chứng rõ nét cho cho vai trò của thông tin, tri thức và khoa học công nghệ trong phát triển nông nghiệp hiện đại. Từ quyết tâm thay đổi của một nông dân trẻ, mô hình đã phát triển thành sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, tạo việc làm, nâng thu nhập và hình thành sản phẩm có giá trị cao cho địa phương. Quan trọng hơn, thông qua mô hình này, nhiều hộ dân đã được tiếp cận thông tin đầy đủ, chính xác về kỹ thuật, thị trường và chính sách hỗ trợ của Nhà nước, từng bước vươn lên ổn định cuộc sống.

Bước khởi đầu của một hành trình đổi mới

Nguyễn Thanh Liêm, một người học ngành Công nghệ sinh học từng làm việc trong môi trường doanh nghiệp như nhiều bạn bè cùng trang lứa. Nhưng càng đi làm, anh càng nhận ra khoảng cách rất lớn giữa nông nghiệp truyền thống và nông nghiệp hiện đại. Phần lớn nông dân trong vùng vẫn canh tác manh mún, phụ thuộc thời tiết, sản lượng thấp, thiếu kiểm soát an toàn thực phẩm, và đặc biệt là thiếu thông tin về khoa học kỹ thuật cũng như thị trường tiêu thụ, dẫn đến đầu ra bấp bênh, thu nhập không ổn định.

Từ thực tế đó, anh Liêm nhận thấy muốn mang lại hiệu quả kinh tế cao và bền vững thì không thể sản xuất theo lối cũ, mà phải thay đổi tư duy, thay đổi cách tiếp cận thông tin và ứng dụng khoa học công nghệ. Năm 2015, anh Liêm đưa ra quyết định táo bạo nghỉ việc, trở về quê cải tạo 1 ha đất, vay vốn ngân hàng và bắt tay vào sản xuất rau an toàn theo hướng hữu cơ, công nghệ cao. Đây không chỉ là quyết định chuyển hướng nghề nghiệp, mà còn là bước đầu tiên trong hành trình mang tri thức và thông tin mới về với nông nghiệp địa phương.

Đến năm 2017, khi anh cùng 7 hộ dân liên kết mở rộng vùng sản xuất lên 5 ha, HTX Công nghệ cao Liêm Anh chính thức được thành lập. Ngay từ những ngày đầu, HTX đã xác định rõ mục tiêu không chỉ sản xuất nông sản sạch mà còn trở thành nơi chia sẻ thông tin, hướng dẫn kỹ thuật, giúp các thành viên và người dân xung quanh từng bước tiếp cận cách làm nông nghiệp hiện đại.

Ngay từ khi thành lập, anh Liêm xác định muốn tạo ra nông sản chất lượng cao thì phải dựa vào công nghệ và tiêu chuẩn. Hai cây trồng được lựa chọn là dưa và cà chua, vốn đòi hỏi kỹ thuật chăm sóc nghiêm ngặt. Để sản xuất đúng quy trình, đáp ứng yêu cầu của thị trường, HTX Liêm Anh đã tuân thủ nguyên tắc "5 không": không phân bón hóa học, không phun thuốc bảo vệ thực vật, không phun thuốc kích thích sinh trưởng, không sử dụng thuốc diệt cỏ và không sử dụng sản phẩm biến đổi gen.

Thay vào đó, nhờ kiến thức được đào tạo, anh Liên đã áp dụng các giải pháp hiện đại như ủ phân hữu cơ từ phế phụ phẩm nông nghiệp, phòng trừ sâu bệnh bằng vi sinh vật và đặc biệt là sử dụng vi sinh bản địa (IMO) do chính HTX nuôi cấy. Những giải pháp tưởng chừng phức tạp này, khi được truyền đạt, hướng dẫn cụ thể, đã giúp các thành viên HTX và người dân hiểu rõ bản chất, yên tâm áp dụng vào thực tế sản xuất.

Dù đạt được thành quả từ khá sớm nhưng bước ngoặt thực sự phải kể đến từ khi anh Liêm mạnh dạn đầu tư hệ thống nhà màng và tưới tự động vào năm 2017. Theo đó, 1.000 m² nhà màng đầu tiên trở thành “phòng thí nghiệm thực tế”, giúp anh Liêm thử nghiệm nhiều giống cây, tinh chỉnh kỹ thuật và đúc kết mô hình phù hợp.

Nhà màng giúp hạn chế đến 90% ảnh hưởng của thời tiết, giảm sâu bệnh, kiểm soát dinh dưỡng chính xác, tiết kiệm nhân công và đảm bảo an toàn thực phẩm. Quan trọng hơn, việc ứng dụng công nghệ và quy trình chuẩn giúp người nông dân thoát khỏi tình trạng sản xuất theo cảm tính, thiếu thông tin, từ đó tránh được vòng luẩn quẩn thu nhập thấp, chi phí cao.

Tạo bứt phá nhờ mô hình trồng nho công nghệ cao

Không dừng lại ở rau quả ngắn ngày, anh Liêm tìm kiếm loại cây có giá trị kinh tế cao hơn để tăng thu nhập cho HTX và các thành viên. Tình cờ biết về mô hình trồng nho công nghệ cao, anh quyết tâm thử sức với giống cây vốn không phù hợp khí hậu miền Bắc.

Năm 2020, 100 gốc nho đầu tiên gồm nho xanh, nho tím không hạt được đưa vào nhà màng. Nhờ hệ thống tưới dinh dưỡng tự động, toàn bộ quá trình sinh trưởng được kiểm soát nghiêm ngặt. Kết quả vượt xa kỳ vọng khi nho phát triển khỏe, chất lượng đồng đều, năng suất cao và không phụ thuộc mùa vụ.

Từ đây, HTX có thể sản xuất quanh năm, chủ động nguồn cung, nâng gấp nhiều lần giá trị trên cùng diện tích đất. Mô hình trồng nho không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế mà còn trở thành “lớp học thực tế”, nơi các thành viên HTX và nông dân trong vùng được trực tiếp tham quan, học hỏi, tiếp cận thông tin về kỹ thuật mới.

HTX tích cực phối hợp với ngành, địa phương và Hội Nông dân tổ chức các lớp tập huấn, chuyên đề, chuyển giao kỹ thuật trồng, chăm sóc cây cho thành viên và hộ dân. Đồng thời tuyên truyền các chính sách của Nhà nước về giảm nghèo, các đối tượng được ưu đãi vay vốn của Nhà nước cũng được HTX tuyên truyền đến từng hộ dân. Thông qua các buổi tập huấn, người dân được hướng dẫn cụ thể từ khâu làm đất, chọn giống, chăm sóc đến thu hoạch và bảo quản sản phẩm.

Nỗ lực của anh Liêm và HTX không chỉ mang lại thu nhập cho người dân mà còn mở ra hướng sản xuất chuyên nghiệp hơn. Cuối năm 2020, toàn bộ sản phẩm nho xanh, nho tím không hạt của HTX được cấp chứng nhận VietGAP, mở đường vào hệ thống siêu thị lớn, của hàng thực phẩm sạch.

Song song đó, HTX mở rộng lên ba trang trại với tổng diện tích 5.000 m² nhà màng và đa dạng hóa giống nho: nho Black Magic (Italia), nho Mẫu đơn (Hàn Quốc), nho Kyoho (Nhật Bản), nho ngón tay… Tất cả đều được sản xuất theo quy trình chuẩn hóa, tham gia chương trình OCOP của tỉnh Bắc Ninh và đạt chứng nhận tiêu chuẩn.

Không dừng lại ở sản xuất, anh Liêm sớm nhận ra tiềm năng phát triển du lịch trải nghiệm nông nghiệp, một hướng đi phù hợp với xu thế du lịch cộng đồng. Từ đó, mô hình “1 gốc 2 quả” được hình thành, mỗi gốc nho vừa mang lại giá trị từ sản phẩm, vừa tạo thêm nguồn thu từ dịch vụ hái nho tại vườn.

Sở hữu diện tích canh tác rộng, không gian yên tĩnh và trong lành, HTX trở thành điểm đến hấp dẫn để du khách hòa mình vào thiên nhiên, tham quan vườn cây ăn quả và trực tiếp hái những chùm nho chín mọng. Mô hình này không chỉ mang đến trải nghiệm thư giãn, gắn kết du khách với hoạt động sản xuất mà còn mở ra hướng chuyển dịch kinh tế cho HTX từ nông nghiệp thuần túy sang kết hợp dịch vụ.

Nhờ kéo dài chuỗi giá trị, HTX tạo thêm việc làm và giữ ổn định thu nhập cho các thành viên, với mức bình quân hiện đạt khoảng 300 triệu đồng/năm. Tuy nhiên, trong quá trình phát triển HTX cũng gặp những khó khăn nhất định về quỹ đất để mở rộng sản xuất và mong muốn nhận được sự hỗ trợ của chính quyền. Việc được tạo điều kiện mở rộng diện tích sẽ giúp HTX giới thiệu mô hình, nhân rộng cách làm cho người dân cùng học hỏi và phát triển.

Câu chuyện của HTX Liêm Anh cho thấy, muốn giảm nghèo bền vững, người dân trước hết phải được tiếp cận đầy đủ thông tin, kiến thức và công nghệ. Mô hình của HTX không chỉ tạo việc làm ổn định cho lao động địa phương, đặc biệt là những nhóm dễ tổn thương, mà còn giúp các hộ thành viên nâng cao thu nhập. Khi đời sống được cải thiện, họ có điều kiện tái đầu tư sản xuất, từ đó tinh thần khởi nghiệp nông nghiệp tiếp tục lan tỏa sang nhiều địa phương lân cận.