Hồ thủy lợi Cánh Tạng là công trình tiêu biểu, tạo ra tác động lan tỏa rõ nét đối với các địa phương ven hồ. Ảnh: Kiên Trung.
Tại vùng trung du miền núi, nơi điều kiện tự nhiên còn nhiều hạn chế, hệ thống hồ chứa giữ vai trò then chốt trong quá trình phát triển kinh tế xã hội và xây dựng nông thôn mới (NTM). Trong đó, hồ thủy lợi Cánh Tạng là công trình tiêu biểu, tạo ra tác động lan tỏa rõ nét đối với các địa phương ven hồ thuộc tỉnh Hòa Bình (cũ) và tỉnh Phú Thọ hiện nay.
Trong bối cảnh địa hình bị chia cắt, thời tiết thất thường, thiếu nước vào mùa khô và nguy cơ lũ cục bộ vào mùa mưa, sự hiện diện của hồ Cánh Tạng đã giải quyết căn cơ bài toán nguồn nước, từ đó tác động trực tiếp đến khả năng hoàn thành nhiều tiêu chí NTM của các địa phương xung quanh.
Nguồn nước ổn định nâng tiêu chí thu nhập và tổ chức sản xuất
Tác động rõ nét nhất của hồ Cánh Tạng là bảo đảm nguồn nước tưới ổn định cho hàng nghìn hecta đất nông nghiệp. Nhờ chủ động nước, các xã ven hồ có điều kiện chuyển đổi cơ cấu cây trồng theo hướng hiệu quả hơn, giảm phụ thuộc vào tự nhiên. Nhiều địa phương đã hình thành vùng sản xuất tập trung, phát triển cây ăn quả, rau màu, cây giá trị cao gắn với ứng dụng tưới tiết kiệm và quy hoạch thị trường tiêu thụ.
Nguồn nước từ hồ còn được khai thác linh hoạt cho chăn nuôi và thủy sản, tạo thêm sinh kế cho người dân. Ảnh: Kiên Trung.
Sản xuất ổn định giúp nông dân tăng vụ, nâng giá trị canh tác trên cùng đơn vị diện tích, qua đó cải thiện rõ rệt thu nhập. Đây là yếu tố cốt lõi giúp các xã ven hồ từng bước đạt và giữ vững tiêu chí thu nhập trong xây dựng NTM, đồng thời củng cố tiêu chí tổ chức sản xuất thông qua sự hình thành của hợp tác xã, tổ liên kết và chuỗi giá trị nông sản.
Nguồn nước từ hồ còn được khai thác linh hoạt cho chăn nuôi và nuôi thủy sản, tạo thêm sinh kế cho người dân. Nhiều hộ gia đình kết hợp trồng trọt với nuôi cá, chăn nuôi gia súc gia cầm, hình thành mô hình kinh tế tổng hợp, giảm rủi ro và tăng tính bền vững. Việc có sinh kế ổn định cũng góp phần giữ lao động trẻ ở lại địa phương, hạn chế tình trạng di cư, qua đó tác động tích cực đến cấu trúc kinh tế xã hội khu vực nông thôn.
Hoàn thiện tiêu chí hạ tầng và môi trường
Bên cạnh vai trò tưới tiêu, hồ Cánh Tạng còn phát huy chức năng điều tiết dòng chảy, giảm thiểu tác động của mưa lũ và hạn hán. Khi hồ được vận hành đúng quy trình, nguy cơ lũ quét, ngập úng ở hạ du được hạn chế, bảo vệ an toàn khu dân cư, đất sản xuất và hệ thống giao thông nông thôn.
Đối với các xã ven hồ, đây là điều kiện quan trọng để ổn định đời sống dân cư, giảm thiểu thiệt hại do thiên tai, qua đó hỗ trợ hoàn thành tiêu chí hạ tầng kinh tế xã hội và môi trường trong bộ tiêu chí NTM. Nhiều địa phương còn tận dụng nguồn nước hồ để bổ sung nước sinh hoạt, từng bước nâng cao chất lượng tiêu chí môi trường và chất lượng sống của người dân.
Từ diện tích mặt nước hồ, các mô hình nuôi cá lồng được phát triển, mang lại giá trị kinh tế cao hơn so với canh tác truyền thống. Sự hình thành các tổ nhóm và hợp tác xã nuôi trồng thủy sản không chỉ tạo thu nhập ổn định mà còn góp phần nâng cao tiêu chí tổ chức sản xuất và liên kết cộng đồng.
Mở không gian kinh tế mới cho các xã ven hồ
Cảnh quan lòng hồ Cánh Tạng còn mở ra không gian phát triển kinh tế mới, đặc biệt là du lịch sinh thái và du lịch cộng đồng. Một số địa phương đã từng bước khai thác lợi thế này thông qua dịch vụ trải nghiệm, ẩm thực, lưu trú gắn với văn hóa bản địa. Người dân tham gia trực tiếp vào chuỗi dịch vụ, tăng thêm nguồn thu ngoài nông nghiệp, qua đó nâng cao tiêu chí thu nhập và văn hóa trong xây dựng NTM.
Hiệu quả từ hồ chứa cũng thúc đẩy các địa phương đầu tư đồng bộ hạ tầng phục vụ sản xuất và dân sinh. Hệ thống giao thông nội đồng, kênh mương, cấp nước được nâng cấp, tạo điều kiện thuận lợi để hoàn thiện các tiêu chí thủy lợi, giao thông và hạ tầng kinh tế xã hội. Khi hạ tầng được củng cố, khả năng thu hút doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp và dịch vụ tại các xã ven hồ cũng được cải thiện, rút ngắn lộ trình về đích NTM.
Hiệu quả từ hồ chứa cũng thúc đẩy các địa phương đầu tư đồng bộ hạ tầng phục vụ sản xuất và dân sinh, tạo nền tảng để về đích NTM bền vũng. Ảnh: Kiên Trung.
Nền tảng để về đích NTM bền vững
Để phát huy lâu dài vai trò của hồ Cánh Tạng, công tác quản lý, khai thác cần gắn với bảo vệ môi trường và sử dụng nước bền vững. Việc kiểm soát hoạt động nuôi trồng thủy sản, du lịch, bảo vệ hành lang hồ và tuyên truyền người dân sử dụng nước tiết kiệm là những điều kiện then chốt nhằm giữ vững hiệu quả đầu tư.
Thực tiễn cho thấy, hồ thủy lợi Cánh Tạng không chỉ là công trình cung cấp nước đơn thuần mà đã trở thành động lực tổng hợp, tác động trực tiếp đến nhiều tiêu chí trong chương trình xây dựng NTM. Khi được khai thác đúng hướng, công trình này tiếp tục là điểm tựa quan trọng giúp các địa phương ven hồ hoàn thành mục tiêu nông thôn mới, tiến tới nông thôn mới nâng cao và phát triển bền vững.
