Tại buổi họp với các bên tham gia sáng kiến Cảnh báo sớm cho mọi người (EW4All) do Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) và Văn phòng Liên hợp quốc về Giảm thiểu rủi ro thiên tai (UNDRR) đồng chủ trì, nhiều quốc gia đã chia sẻ về những mô hình cảnh báo sớm đang được triển khai, qua đó cho thấy sự chuyển dịch từ cam kết chính trị sang hành động thực tế của sáng kiến này.
Trên phạm vi toàn cầu, hơn 60% quốc gia đã triển khai hệ thống cảnh báo sớm. Ảnh: WMO.
Trong đó, Ethiopia là ví dụ tiêu biểu về nỗ lực hiện thực hóa hợp tác toàn cầu để nâng cao năng lực quốc gia. Là một trong những nước đầu tiên tham gia EW4All, Ethiopia đã xây dựng hệ thống cảnh báo sớm đa thiên tai kết hợp giữa dự báo khoa học, tri thức bản địa và sự tham gia của cộng đồng.
Trong đó, chính phủ nước này đã cập nhật chính sách quản lý rủi ro thiên tai, ban hành lộ trình quốc gia đến năm 2030, và lập nhóm công tác kỹ thuật kết nối các cơ quan khí tượng, nông nghiệp, nước, y tế và khoa học không gian. Trung tâm Đánh giá Tình hình Quốc gia sẽ cung cấp bảng điều khiển theo thời gian thực, thông tin cảnh báo tự động và bản đồ rủi ro động. Sau đó, thông tin cảnh báo được truyền tải đến các cộng đồng bằng nhiều ngôn ngữ và phương thức dễ tiếp cận.
Trên phạm vi toàn cầu, hơn 60% quốc gia đã triển khai hệ thống cảnh báo sớm, trong đó tốc độ mở rộng nhanh nhất được ghi nhận tại châu Phi và các nước kém phát triển. Góp phần cho thành công này, Quỹ Hỗ trợ tài chính quan trắc hệ thống (SOFF) đóng vai trò trọng yếu trong việc củng cố hạ tầng dữ liệu khí tượng - khí hậu, với cam kết tài trợ từ Đan Mạch, Bỉ và Thụy Sĩ.
Các tiến bộ công nghệ cũng đang thúc đẩy sự phát triển và mở rộng của hệ thống cảnh báo sớm. Liên minh Viễn thông Quốc tế (ITU) đã giới thiệu các ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và bản đồ kết nối nhằm nâng cao khả năng truyền cảnh báo, đặc biệt đến những vùng không có sóng di động. ITU đồng thời hỗ trợ các nước đang phá triển tăng cường hạ tầng số và quản trị dữ liệu, đảm bảo công nghệ AI được sử dụng một cách công bằng và toàn diện.
Tuy nhiên, chỉ dựa vào công nghệ sẽ không đủ. Một yếu tố quan trọng khác giúp nâng cao hiệu quả hệ thống cảnh báo sớm nằm ở niềm tin cộng đồng. Hội Chữ thập đỏ và Trăng lưỡi liềm đỏ Quốc tế (IFRC) đã phát triển Chỉ số niềm tin cộng đồng, thử nghiệm tại Mozambique và Nepal. Chỉ số này giúp các quốc gia hiểu rõ cách người dân tiếp nhận và phản ứng với các thông tin cảnh báo. Những công cụ này, cùng với các buổi diễn tập mô phỏng và đánh giá sau thiên tai, giúp các quốc gia liên tục cải thiện hệ thống cảnh báo.
Tại cuộc họp của WMO, các đại biểu đều cho rằng sức mạnh của EW4All nằm ở hợp tác đa trụ cột. Tuy nhiên, thế giới vẫn cần tăng đầu tư cho dữ liệu rủi ro và duy trì hệ thống như một dịch vụ công thiết yếu trong các kế hoạch thích ứng quốc gia.
Sắp tới, WMO cam kết tiếp tục đưa nội dung cảnh báo sớm vào các quy định kỹ thuật tại kỳ họp bất thường của Đại hội WMO và tại COP30, khi mục tiêu “cảnh báo sớm cho mọi người” được đặt làm trọng tâm của Mục tiêu toàn cầu về thích ứng.
