Gỡ 'thẻ vàng' IUU: Đối diện chứ không đối phó

Chuyển biến tích cực về chống khai thác IUU

Ngày 27/2, tại TP Tuy Hòa, Bộ NN-PTNT phối hợp với UBND tỉnh Phú Yên tổ chức hội nghị về chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU); đồng thời chuẩn bị nội dung, kế hoạch làm việc với Đoàn Thanh tra của Ủy ban châu Âu (EC). Hội nghị có sự tham gia 8 tỉnh, thành từ Huế đến Ninh Thuận.

Ông Vũ Duyên Hải, Phó Cục trưởng Cục Thủy sản, cho biết, thực hiện các ý kiến chỉ đạo của Ban Bí thư, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Trưởng Ban Chỉ đạo quốc gia về chống khai thác IUU và hướng dẫn của Bộ NN-PTNT, công tác chống khai thác IUU của Việt Nam nói chung, các tỉnh miền Trung nói riêng có sự chuyển biến tích cực, nhất là trong công tác quản lý đội tàu.

Theo ông Hải, chúng ta có sự cam kết chính trị cao và chỉ đạo quyết liệt của cơ quan Trung ương nên kết quả thực hiện các khuyến nghị của EC có tiến bộ.

Tuy nhiên, để tiếp tục phát huy, góp phần gỡ thẻ vàng, các địa phương cần tiếp tục quản lý đội tàu, đảm bảo tàu cá tham gia hoạt động đúng quy định. Cụ thể, công bố hạn ngạch giấy phép khai thác; tăng cường đăng kiểm, cấp giấy phép khai thác thủy sản cho tàu cá đã đăng ký; kẻ biển số và đánh dấu tàu cá đúng quy định; cập nhật dữ liệu trên Hệ thống cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia (VnFishbase) và thiết bị giám sát hành trình (VMS).

Bên cạnh đó, đảm bảo tàu cá không đủ điều kiện không được tham gia hoạt động. Để thực hiện việc này, nhiệm vụ các địa phương là lập danh sách, phân công người giám sát vị trí neo đậu từng tàu thuyền và đề nghị chủ tàu không đủ điều kiện không để ngư cụ cũng như trang thiết bị khai thác trên tàu.

Việc giám sát đội tàu cũng phải được kiểm tra, kiểm soát, xử lý vi phạm theo quy định. Giải pháp thực hiện là theo dõi, kiểm tra, kiểm soát, xử lý vi phạm từng tàu cá tại cộng đồng ngư dân, cảng cá, trạm biên phòng, trên biển. Trong đó, giám sát tại cộng đồng gồm các lực lượng tham gia như thanh tra, công an, bộ đội biên phòng; xuất bến gồm cảng cá, thanh tra, bộ đội biển phòng, công an và trên biển gồm bộ đội biên phòng, kiểm ngư, cảnh sát biển.

Còn việc truy xuất nguồn gốc phải đảm bảo mục tiêu giấy chứng nhận nguồn gốc thủy sản khai thác được cấp không vi phạm quy định khai thác IUU. Cụ thể, các địa phương phải kiểm tra, giám sát tàu cá theo quy định tại Thông tư 21, Thông tư 01; nhập dữ liệu chuyến biển lên Google Sheets và truy xuất nguồn gốc thủy sản điện tử (eCDT); rà soát hồ sơ cấp giấy xác nhận, chứng nhận thủy sản.

Đối với thực thi pháp luật, ông Hải yêu cầu các hành vi vi phạm phải được xử lý triệt để, nghiêm minh. Các kết quả xử phạt phải theo dõi, báo kết quả trên cơ sở dữ liệu quốc gia.

Để thực hiện nhiệm vụ trên, các địa phương cần tập trung chỉ đạo, bố trí đủ nguồn nhân lực để thực hiện Chỉ thị 32 của Ban Bí thư; Nghị quyết 52 của Chính phủ; công văn 992 của Bộ NN-PTNT…

Ông Trần Phước Hiền, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi, cho biết, thời gian qua, dưới sự hướng dẫn của Bộ NN-PTNT, công tác chống khai thác IUU trên địa bàn tỉnh đã có chuyển biến tích cực. Tỉnh đã chỉ đạo Biên phòng, địa phương giao người quản lý từng tàu cụ thể. Đồng thời, gắn trách nhiệm cho biên phòng trong việc giám sát “tàu 3 không”, cũng như đề nghị công an tỉnh chỉ đạo công an địa phương quản lý con người đối với các tàu có nguy cơ.

Chuẩn bị đón đoàn EC

Bà Nguyễn Thị Trang Nhung, Trưởng phòng Khoa học công nghệ và Hợp tác Quốc tế (Cục Kiểm ngư), cho biết, Ban Chỉ đạo quốc gia đã ban hành Quyết định 728 ngày 18/2/2025 về kế hoạch tổng thể tiếp đón và làm việc Đoàn thanh tra của EC lần thứ 5 về chống khai thác IUU.

Theo bà Nhung, khi EC sang, nội dung làm việc sẽ tập trung 4 vấn đề lớn. Đầu tiên là công tác quản lý đội tàu gồm kiểm soát tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài; theo dõi, kiểm tra, giám sát tàu cá, sản lượng tại cảng và hoạt động của tàu cá trên biển.

Thứ hai, kiểm soát nguyên liệu thủy sản có nguồn gốc từ khai thác nhập khẩu vào Việt Nam qua đường container và theo các biện pháp quy định tại Hiệp định về Biện pháp quốc gia có cảng (PSMA).

Thứ ba, truy xuất nguồn gốc thủy sản từ khai thác.

Thứ tư, thực thi pháp luật, đặc biệt là kiểm soát tàu vi phạm vùng biển nước ngoài và kết quả triển khai các quy định sửa đổi tại Nghị định 37/2024/NĐ-CP và Nghị định 38/2024/NĐ-CP.

Chương trình của Đoàn EC là sẽ làm việc với Ban Chỉ đạo phòng, chống khai thác IUU; Ban quản lý cảng cá, Văn phòng Thanh tra kiểm tra, kiểm soát nghề cá; Chi cục Thủy sản, Trung tâm giám sát tàu cá và doanh nghiệp.

Cũng theo bà Nhung, có khả năng đoàn Thanh tra châu Âu sẽ kiểm tra thực hiện các khuyến nghị của EC lần này tại các tỉnh miền Trung. Do đó, đoàn công tác Bộ NN-PTNT yêu cầu các địa phương báo cáo các nội dung tại công văn 992 của Bộ NN-PTNT trước ngày 28/2/2025 để tổng hợp gửi EC.

Sau khi nghe các ý kiến, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cho rằng, để gỡ “thẻ vàng” của Ủy ban châu Âu, chúng ta phải thực hiện nghiêm và đầy đủ 4 khuyến nghị, đó là quản lý đội tàu, giám sát đội tàu, truy xuất nguồn gốc và xử lý vi phạm hành chính.

Lãnh đạo Bộ NN-PTNT bày tỏ vui mừng khi các tỉnh đã nhận thức rõ vấn đề này, được thể hiện qua quyết tâm cao độ, dựa trên cơ sở chỉ đạo của Ban Bí thư, Quyết định 52 của Thủ tướng Chính phủ và Nghị quyết 04 của Tòa án nhân dân tối cao.

Theo Thứ trưởng Phùng Đức Tiến, bên cạnh gỡ “thẻ vàng” thì việc phát triển thủy sản bền vững cũng là cách giảm áp lực trong khai thác thủy sản, để chúng ta chuyển hướng nghề. Đồng thời, Thứ trưởng đồng tình với các địa phương về quan tâm đầu tư hạ tầng cảng cá, từ đó đẩy mạnh hiệu quả trong việc truy xuất nguồn gốc.

Tuy nhiên, trước mắt, các địa phương cần quan tâm đầu tư hệ thống thiết bị, đội ngũ, cơ sở vật chất cho đầy đủ cho các cảng cá. Việc nữa là cần phải giải quyết, phối hợp đồng bộ cả hệ thống chính trị trong việc xử lý hành vi vi phạm trong khai thác IUU.

“Nếu chúng ta phối hợp đồng bộ gồm công an, biên phòng, cảnh sát biển, hải quân cộng với chính quyền và các đoàn thể xã hội, tôi nghĩ chắc chắn chúng ta làm được. Bởi lịch sử của chúng ta đã chứng minh, khi cả hệ thống chính trị vào cuộc, mọi việc đều giải quyết được”, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhấn mạnh.

Cũng theo Thứ trưởng, Đoàn Thanh tra EC sang Việt Nam làm việc cũng chính là thời cơ vàng để chúng ta tháo gỡ “thẻ vàng”. Do đó, Thứ trưởng mong muốn lãnh đạo các tỉnh, các sở, các huyện đã nắm chắc vấn đề thì đợt này phải quyết tâm hành động, dứt điểm, đối diện chứ không đối phó để tập trung gỡ “thẻ vàng” của EC.

Theo dự kiến, đoàn EC có thể "chốt" phương án từ ngày 21-31/3 sang Việt Nam. Thứ trưởng Phùng Đức Tiến lưu ý, các địa phương và doanh nghiệp cũng phải chủ động xây dựng kế hoạch. Nếu chúng ta phối hợp chặt chẽ nhịp nhàng, quyết liệt mà "5 rõ" (rõ người, rõ việc, rõ tiến độ, rõ nguồn lực, rõ trách nhiệm) như Thủ tướng Chính phủ nói, chắc chắn chúng ta sẽ làm được, dứt điểm gỡ "thẻ vàng".