Theo đề xuất mới được Ủy ban châu Âu công bố ngày 17/12 (giờ địa phương), EU dự kiến đưa linh kiện ô tô, máy giặt và một số sản phẩm công nghiệp hạ nguồn vào phạm vi điều chỉnh của Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM) - chính sách thuế carbon xuyên biên giới đầu tiên trên thế giới. Các đề xuất này được công bố khi CBAM đang ở giai đoạn thí điểm và dự kiến bắt đầu áp dụng chi phí carbon thực tế đối với hàng nhập khẩu từ tháng 1 tới.
CBAM yêu cầu các nhà nhập khẩu vào EU phải trả chi phí tương đương lượng khí CO₂ phát thải trong quá trình sản xuất hàng hóa, tương ứng với mức giá carbon mà doanh nghiệp EU đang chịu trong hệ thống mua bán phát thải của khối. Hiện nay, cơ chế này đã áp dụng đối với các mặt hàng như thép, nhôm, xi măng và phân bón.
EU sẽ mở rộng cơ chế thuế carbon áp dụng với hàng nhập khẩu có cường độ phát thải cao, đồng thời tăng cường các biện pháp ngăn chặn hành vi né tránh nghĩa vụ. Ảnh: Montel.
Ủy ban châu Âu cho biết việc mở rộng CBAM nhằm ngăn chặn nguy cơ “rò rỉ carbon”, tức tình trạng doanh nghiệp dịch chuyển sản xuất ra ngoài EU để tránh các quy định khí hậu nghiêm ngặt, sau đó xuất khẩu ngược trở lại thị trường châu Âu với giá rẻ hơn.
“Chúng tôi không đòi hỏi nhiều hơn, nhưng cũng không hạ tiêu chuẩn đối với những sản phẩm được đưa vào thị trường Liên minh châu Âu”, Ủy viên Khí hậu EU Wopke Hoekstra nhấn mạnh.
Bên cạnh việc mở rộng phạm vi điều chỉnh, Brussels cũng đề xuất siết chặt các kẽ hở có thể bị lợi dụng để né thuế. Theo đó, nếu có bằng chứng cho thấy doanh nghiệp nước ngoài cố tình khai báo thấp lượng phát thải, EU có thể áp dụng các giá trị phát thải mặc định cao hơn đối với sản phẩm từ quốc gia hoặc doanh nghiệp đó, khiến mức thuế CBAM phải nộp tăng lên đáng kể.
Biện pháp này nhằm đối phó với lo ngại rằng một số nhà sản xuất - đặc biệt là tại Trung Quốc - có thể chỉ xuất khẩu các lô hàng “ít carbon” sang EU, trong khi vẫn duy trì sản xuất phát thải cao cho các thị trường khác, qua đó né tránh nghĩa vụ mà không thực sự giảm phát thải tổng thể.
Dù CBAM vấp phải phản ứng mạnh từ các đối tác thương mại như Trung Quốc, Ấn Độ và Nam Phi, EU khẳng định sẽ tiếp tục triển khai chính sách. Kể từ khi CBAM được công bố năm 2021, nhiều quốc gia, trong đó có Trung Quốc, Ấn Độ và Brazil, đã bắt đầu xây dựng hoặc mở rộng các hệ thống định giá carbon trong nước.
Theo lộ trình, từ năm 2026, CBAM sẽ chính thức thu phí đối với phát thải gắn với hàng nhập khẩu. Tuy nhiên, các doanh nghiệp sẽ có thời gian đến tháng 9/2027 để mua và nộp chứng chỉ CBAM nhằm hoàn tất nghĩa vụ tuân thủ.
Ủy ban châu Âu cũng đề xuất sử dụng 25% nguồn thu từ CBAM để hỗ trợ các doanh nghiệp châu Âu chịu chi phí cao hơn do cơ chế này, với điều kiện các ngành được hỗ trợ phải đầu tư vào công nghệ và quy trình sản xuất ít carbon hơn.
Các đề xuất hiện sẽ được đàm phán giữa các quốc gia thành viên EU và Nghị viện châu Âu trước khi chính thức trở thành luật.
