Mối lo ngại gia tăng sau khi một trận động đất mạnh 7,5 độ richter xảy ra tại khu vực Đông Bắc Nhật Bản hồi đầu tháng 12, khiến ít nhất 34 người bị thương và làm gián đoạn nhiều tuyến giao thông. Ngay sau đó, Cơ quan Khí tượng Nhật Bản (JMA) đã phát đi cảnh báo siêu động đất lần đầu tiên kể từ khi hệ thống này được thiết lập sau thảm họa năm 2011. Dù chưa ban hành lệnh sơ tán, nhà chức trách kêu gọi người dân nâng cao cảnh giác và chủ động chuẩn bị các phương án ứng phó khẩn cấp.
Chỉ vài hôm sau đó, một trận động đất khác có độ lớn 5,7 xảy ra ngoài khơi đảo Honshu ở độ sâu nông, làm dấy lên nghi vấn về sự gia tăng bất thường của hoạt động địa chấn trong thời gian ngắn.
Một trung tâm thương mại tại thành phố Hachinohe, tỉnh Aomori, bị hư hại do động đất. Ảnh minh họa: NHK.
Rãnh Nankai là nơi tiếp giáp giữa các mảng kiến tạo lớn và từng gây ra nhiều trận động đất thảm khốc trong lịch sử Nhật Bản. Theo Hội đồng Nghiên cứu Động đất Nhật Bản, xác suất xảy ra một trận động đất lớn tại khu vực này trong vòng 30 năm tới vào khoảng 60-90%.
Trong kịch bản xấu nhất, toàn bộ đứt gãy có thể bị phá vỡ, tạo ra sóng thần cao trên 20 mét, đe dọa nhiều khu vực ven biển đông dân cư, bao gồm cả vùng phụ cận Tokyo. Số người thiệt mạng có thể lên tới khoảng 300.000 người, thiệt hại kinh tế ước tính hàng nghìn tỷ USD.
Lịch sử cho thấy các trận siêu động đất tại rãnh Nankai tuy hiếm nhưng có thể xảy ra theo chu kỳ khoảng 100 năm. Hai trận động đất lớn liên tiếp vào các năm 1944 và 1946 đã gây sóng thần dữ dội, khiến hơn 2.500 người thiệt mạng. Xa hơn, năm 1707, toàn bộ chiều dài khoảng 600 km của rãnh Nankai từng bị phá vỡ trong một trận động đất khổng lồ, sau đó là vụ phun trào lịch sử của núi Phú Sĩ.
Nằm trên “Vành đai lửa Thái Bình Dương”, Nhật Bản ghi nhận trung bình khoảng 1.500 trận động đất mỗi năm. Ký ức về thảm họa năm 2011 - khi động đất 9,0 độ richter gây sóng thần và sự cố hạt nhân Fukushima - vẫn là lời cảnh báo rõ ràng về mức độ tàn khốc của các trận động đất lớn.
Cơ quan Khí tượng Nhật Bản nhấn mạnh, dù nguy cơ hiện cao hơn mức bình thường, cảnh báo siêu động đất không đồng nghĩa với việc một trận động đất lớn chắc chắn sẽ xảy ra ngay lập tức, song người dân được khuyến nghị theo dõi sát thông tin chính thức và sẵn sàng ứng phó nếu tình huống xấu xảy ra.
