Trước thềm các cuộc đàm phán cuối cùng về hiệp ước toàn cầu kiểm soát ô nhiễm nhựa do Ủy ban Đàm phán Liên chính phủ (INC-5.2), Ủy ban châu Âu (EC) tin rằng đây là thời điểm thuận lợi để thúc đẩy một khuôn khổ pháp lý toàn diện, bao phủ toàn bộ vòng đời sản phẩm nhựa, từ khâu thiết kế, sản xuất đến xử lý rác thải.
Mục tiêu của EU, đại diện cho 27 quốc gia thành viên, là giải quyết vấn đề ô nhiễm nhựa bằng cách tiếp cận đa phương, toàn diện và xuyên quốc gia, thay vì để mỗi nước tự đặt ra quy định riêng lẻ, bởi các nghiên cứu khoa học đã chứng minh ô nhiễm không dừng lại ở ranh giới quốc gia.
Nhựa dùng một lần và rác thải nhựa đang là vấn đề môi trường cấp bách toàn cầu. Ảnh: d'archivio.
Hiện nay, các cam kết quốc tế chủ yếu tập trung vào mục tiêu ngắn hạn, nhấn mạnh vào việc xử lý, quản lý rác thải nhựa ở cuối vòng đời sản phẩm. Một số nước chỉ dừng lại ở các biện pháp giảm tiêu thụ, tăng tái chế hoặc loại bỏ một số sản phẩm nhất định như nhựa dùng một lần khỏi thị trường.
Ngược lại, EU muốn mở rộng nỗ lực toàn cầu, chú trọng cả các biện pháp về chính sách, từ quyết định sản xuất, thiết kế, lắp ráp, đóng gói, vận chuyển đến tiếp thị sản phẩm. Theo EC, chỉ tập trung vào xử lý rác thải là chưa đủ, mà cần kiểm soát từ gốc đến ngọn.
Một trong những vấn đề cấp bách mà hiệp ước cần giải quyết là tình trạng ô nhiễm ngày càng trầm trọng, đặc biệt ở hệ sinh thái biển và nguồn nước ngầm. Với mức sản xuất nhựa hiện tại, các cam kết hiện có sẽ không đủ để ngăn chặn ô nhiễm.
EC nhấn mạnh, nếu xây dựng được các cam kết rõ ràng và đảm bảo tuân thủ trên phạm vi toàn cầu, doanh nghiệp sẽ có môi trường pháp lý minh bạch, ổn định để phát triển bền vững. Nguyên tắc “Người gây ô nhiễm phải chịu toàn bộ chi phí xử lý, khắc phục” nên xuyên suốt hiệp ước.
EU cũng tỏ ra lạc quan khi nhận thấy nhiều bên tham gia, kể cả các quốc gia lớn như Trung Quốc và Brazil, đã thu hẹp khoảng cách quan điểm, thể hiện ý chí hướng tới một thỏa hiệp chung.
Điều quan trọng, theo EU, là hiệp ước cần linh hoạt để thích ứng với tiến bộ khoa học, kỹ thuật trong tương lai, đồng thời có cơ chế giám sát, thực thi nhằm đảm bảo tất cả các bên đều tuân thủ quy định.
