Giai đoạn hai phiên đàm phán thứ 5 của Ủy ban đàm phán liên chính phủ về thỏa thuận nhựa toàn cầu (INC-5.2) được nối lại sau khi phiên đàm phán INC-5.1 tại Busan (Hàn Quốc) hồi tháng 12/2024 phải tạm dừng vì chưa đạt được sự đồng thuận.
Theo đó, trong 2 tuần tới, các đoàn đàm phán sẽ phải thảo luận và tìm được tiếng nói chung với nhiều vấn đề then chốt liên quan tới nhựa. Từ đó xây dựng một thỏa thuận nhựa toàn cầu có tính ràng buộc pháp lý.
Phiên họp INC-5.2 về thỏa thuận nhựa toàn cầu sẽ được nối lại trong thời gian từ ngày 5/8 đến 14/8 tại Geneva (Thụy Sĩ). Ảnh: GEO Blue Planet.
Ngay từ đầu tuần này, hơn 60 nhà khoa học hàng đầu thế giới đã lên tiếng kêu gọi chính phủ các nước đưa ra hành động đầy tham vọng và có thể thực thi tại Geneva.
“Đây không chỉ là lời kêu gọi hành động, mà là sự chứng thực từ giới khoa học,” giáo sư Steve Fletcher, Giám đốc Viện Cách mạng nhựa (Đại học Portsmouth), chia sẻ. “Chúng ta đã thấy bằng chứng trong nhiều thập kỷ. Thỏa thuận nhựa toàn cầu là một phép thử xem thế giới có sẵn sàng quản trị nhựa tương xứng với mức độ khẩn cấp của cuộc khủng hoảng hay không”.
Theo giới khoa học, phiên đàm phán INC-5.2 là cơ hội tốt nhất thế giới để đạt được một thỏa thuận nhựa mang tính ràng buộc pháp lý, từ đó giải quyết ô nhiễm xuyên suốt vòng đời của nhựa.
Tuy nhiên, một số quốc gia sản xuất dầu mỏ lớn đang đưa ra quan điểm khác, họ muốn tập trung vào xử lý rác thải nhựa và cho rằng không cần giới hạn sản xuất nếu có thể xử lý đầu ra hiệu quả.
Các bức thư ngỏ từ giới khoa học đã trình bày một lộ trình dựa trên bằng chứng cho các nhà đàm phán, bao gồm các mục tiêu giới hạn và giảm sản lượng nhựa toàn cầu, đồng thời yêu cầu các biện pháp bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
“Đã có bằng chứng rõ ràng cho thấy nhựa gây rủi ro nghiêm trọng đến sức khỏe con người. Tuy vậy, cách tiếp cận bảo vệ sức khỏe trong hiệp ước vẫn chưa được định hình rõ,” tiến sĩ Cressida Bowyer, Phó giám đốc Viện Cách mạng nhựa, nhận định.
Theo đó, bà kiến nghị trực tiếp đưa vấn đề sức khỏe con người vào nội dung nghĩa vụ cốt lõi của thỏa thuận nhựa toàn cầu.
Một số chuyên gia khác thì cho rằng thỏa thuận nhựa cũng cần đề cập đến yếu tố thương mại. Các chuyên gia lập luận, dữ liệu từ Trung tâm Luật Môi trường quốc tế (CIEL) chỉ ra gần 99% nhựa có nguồn gốc từ nhiên liệu hóa thạch và chuỗi cung ứng toàn cầu đóng vai trò định hình sản xuất.
“Thương mại là ‘mô liên kết’ trong nền kinh tế nhựa toàn cầu, nên nếu muốn hiệu quả, hiệp ước phải tái định hình thương mại như một công cụ chuyển đổi,” giáo sư Maria Ivanova, Đại học Northeastern (Mỹ), khẳng định.
Bà lưu ý, vấn đề "vận động hành lang" doanh nghiệp và chiêu trò "gian lận xanh" cần bị loại bỏ trong quá trình xây dựng thỏa thuận, để đảm bảo tính độc lập khoa học.
