Trước thềm phiên đàm phán INC-5.2 của thỏa thuận nhựa toàn cầu, diễn ra từ ngày 5/8 đến 14/8 tại Geneva (Thụy Sĩ), Điều 3 về sản phẩm nhựa được đánh giá là một trong những điều khoản tham vọng nhất, nhưng cũng gây tranh cãi nhất trong toàn bộ dự thảo.
Theo dự thảo thỏa thuận nhựa, Điều 3 nhằm định hình cách thức quản lý các sản phẩm nhựa có rủi ro cao và các hóa chất đáng lo ngại. Đây là nỗ lực cân bằng giữa linh hoạt trong thực thi quốc gia và sự nhất quán toàn cầu.
Điều 3 dự thảo thỏa thuận nhựa toàn cầu đến nay vẫn còn vấp phải nhiều tranh cãi từ các quốc gia. Ảnh: UN.
Tuy nhiên, đến thời điểm hiện, Điều 3 dự thảo thỏa thuận nhựa vẫn còn nhiều nội dung được đưa trong ngoặc, phản ánh sự bất đồng giữa các quốc gia về cấu trúc, phạm vi và nghĩa vụ pháp lý.
Trong đó, một số quốc gia như Liên minh châu Âu (EU), nhóm quốc đảo Thái Bình Dương (PSIDS), Vương quốc Anh (phối hợp với Na Uy, Moldova và Peru) đang thúc đẩy một quy định cấm toàn cầu với một số sản phẩm nhựa hoặc hóa chất đáng lo ngại. Theo nhóm này, quy định cấm cần được xây dựng dựa trên các tiêu chí khoa học rõ ràng để xác định sản phẩm và hóa chất cần loại bỏ.
Tuy vậy, các nước khác như Kenya và Nga cho rằng quy định cấm chỉ nên áp dụng với cnhững sản phẩm nhựa hoặc hóa chất có đủ các tiêu chí được đưa ra theo thỏa thuận.
Trong khi đó, Mỹ, Úc và Thụy Sĩ ủng hộ cấu trúc hai tầng, trong đó một số sản phẩm được điều chỉnh ở cấp quốc gia, còn một số khác chịu các nghĩa vụ toàn cầu bắt buộc.
Tuy nhiên, những lo ngại về gián đoạn thương mại và khả năng thực thi khiến nhiều nước như Iran và Kazakhstan kêu gọi cơ chế tự nguyện, linh hoạt và phù hợp điều kiện quốc gia. Iran thậm chí còn bác bỏ việc đưa khái niệm “hóa chất đáng quan ngại” vào văn bản.
Các quốc gia như Brazil, Canada và Thái Lan lại tập trung vào đề xuất cơ chế xác định và loại bỏ dần các hóa chất trong nhựa. Tuy nhiên, khả năng thực thi của các cơ chế này vẫn là dấu hỏi lớn.
Giới quan sát cho rằng, bất chấp sự đồng thuận về nhu cầu cấp thiết phải loại bỏ các loại nhựa độc hại, thì những bất đồng về định nghĩa, tiêu chí và cơ chế ra quyết định đang làm chậm tiến độ. Việc đơn giản hóa Điều 3 dự thảo thỏa thuận nhựa, phân định rõ vai trò quốc gia và bổ sung danh sách sản phẩm có tính pháp lý toàn cầu, được coi là hướng đi khả thi để tháo gỡ bế tắc.
