Đưa tín chỉ các-bon rừng Việt Nam ra thị trường thế giới

Hội thảo tham vấn đánh giá hiệu quả và tác động của thí điểm chuyển nhượng kết quả giảm phát thải và quản lý tài chính Thỏa thuận chi trả giảm phát thải khí nhà kính vùng Bắc Trung Bộ (ERPA) do Quỹ Bảo vệ và phát triển rừng Việt Nam (VNFF) tổ chức đã diễn ra tại Hà Tĩnh. Sự kiện thu hút hơn 120 đại biểu tham dự, gồm lãnh đạo các đơn vị thuộc ngành lâm nghiệp, đại diện chủ rừng 5 tỉnh Bắc Trung Bộ, tổ chức quốc tế và chuyên gia.

Dấu mốc lịch sử của tín chỉ các-bon rừng Việt Nam

Theo báo cáo tại hội thảo, chương trình thí điểm ERPA ghi dấu mốc quan trọng khi Việt Nam chuyển nhượng thành công 11,3 triệu tấn CO₂ từ rừng tự nhiên cho Ngân hàng Thế giới, thu về 56,5 triệu USD trong giai đoạn 2023-2025. Đây cũng là lần đầu tiên tín chỉ các-bon rừng Việt Nam được thương mại hóa ở quy mô quốc tế.

Lượng giảm phát thải này được xác minh trong giai đoạn 2018-2019, vượt xa mức dự kiến ban đầu nhờ chất lượng rừng tự nhiên cải thiện rõ rệt sau nhiều năm đóng cửa rừng. Thành công của ERPA khẳng định tiềm năng lớn của tín chỉ các-bon rừng Việt Nam và mở cơ hội nhân rộng cơ chế chi trả dịch vụ hấp thụ, lưu giữ các-bon trên phạm vi cả nước.

Từ nguồn thu ERPA, VNFF đã điều phối hơn 1.213 tỷ đồng cho 5 tỉnh Bắc Trung Bộ nhằm chi trả cho chủ rừng, triển khai nhiệm vụ lâm nghiệp ưu tiên, hỗ trợ tuần tra bảo vệ rừng, khoán bảo vệ rừng, xây dựng công trình cộng đồng, nâng cao sinh kế người dân.

Theo thống kê, hơn 78.000 hộ gia đình, cá nhân, 1.204 cộng đồng dân cư, 445 UBND xã và 140 chủ rừng là tổ chức đã được hưởng lợi từ nguồn thu ERPA. Trong đó, nhóm đồng bào dân tộc thiểu số chiếm hơn 64% đối tượng thụ hưởng.

Nguồn tài chính từ ERPA đã giúp cộng đồng triển khai 835 công trình dân sinh gồm: đường giao thông thôn, công trình nước sạch, đèn năng lượng mặt trời, hỗ trợ giống cây con phục vụ sản xuất. Hoạt động này trực tiếp cải thiện sinh kế, nhất là tại vùng sâu, vùng xa, nơi người dân phụ thuộc lớn vào rừng.

Góp phần giảm mạnh vi phạm pháp luật về rừng

Với nguồn lực bổ sung đáng kể cho công tác bảo vệ rừng, các địa phương Bắc Trung Bộ đã tăng cường tuần tra, quản lý bảo vệ rừng bằng cả lực lượng chuyên trách và cộng đồng, đồng thời ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin và các hệ thống theo dõi rừng.

Theo báo cáo, tại nhiều tỉnh, kết quả rất rõ nét. Năm 2024, Hà Tĩnh giảm 52,5% số vụ vi phạm và giảm 62,5% diện tích rừng bị xâm hại so với năm trước; Quảng Bình giảm hơn 50% số vụ; Thừa Thiên Huế ghi nhận mức vi phạm thấp nhất trong giai đoạn 2021-2024.

Chất lượng rừng được nâng lên, giá trị sinh thái tăng, góp phần giảm rủi ro thiên tai, tăng khả năng hấp thụ các-bon, một trong những yếu tố then chốt để Việt Nam tiến tới mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

ERPA là thí điểm đầu tiên của Việt Nam đối với dịch vụ hấp thụ và lưu trữ các-bon từ rừng. Từ quá trình triển khai, hàng trăm văn bản hướng dẫn từ trung ương đến địa phương, hệ thống sổ tay, biểu mẫu, kiểm tra giám sát đã được xây dựng, đào tạo và áp dụng đồng bộ.

Tại hội thảo, lãnh đạo Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm cho biết kết quả thí điểm đã tạo nền tảng quan trọng để hình thành khung chính sách về các-bon rừng. Hiện ngành đang tham mưu xây dựng Nghị định về dịch vụ hấp thụ, lưu giữ các-bon từ rừng để trình Chính phủ xem xét ban hành.

Chính sách này được kỳ vọng tạo cơ sở pháp lý rõ ràng, đồng bộ, qua đó huy động nguồn lực ngoài ngân sách, mở rộng cơ chế thương mại tín chỉ các-bon rừng, hướng tới xây dựng thị trường các-bon trong nước kết nối hệ thống giao dịch quốc tế.

Quá trình triển khai ERPA được đánh giá đã mang lại kết quả nổi bật, bổ sung nguồn lực tài chính lớn cho quản lý, bảo vệ rừng, đảm bảo ổn định rừng tự nhiên và giảm vi phạm lâm luật, đồng thời cải thiện thu nhập, sinh kế cộng đồng gắn với rừng. Nâng cao giá trị dịch vụ môi trường rừng, tiếp cận thị trường tín chỉ các-bon toàn cầu để tạo nền tảng cho lâm nghiệp trở thành ngành kinh tế xanh.

Theo các chuyên gia, ERPA là bước đi tiên phong đưa Việt Nam hòa nhập sâu hơn vào dòng chảy của thị trường các-bon rừng thế giới. Đây cũng là hướng phát triển lâu dài giúp ngành lâm nghiệp chuyển từ quản lý tài nguyên sang khai thác giá trị kinh tế gắn với bảo tồn, thúc đẩy phát triển bền vững và ứng phó biến đổi khí hậu toàn cầu.