Vẫn còn đó hình ảnh miền quê, mảnh sân vườn lơ thơ mấy hàng cau, vài gốc xoài, vài gốc mận. Quanh năm lá rụng đầy sân, nhất là vào mùa mận, trái rụng lộp bộp suốt ngày.
 |
| Minh họa: Nguyễn Mạnh Hùng |
Không như trẻ con ở chợ hàng buổi được phát tiền quà bánh, đám trẻ nhà quê lâu lâu mới được người lớn cho một lần. Bù lại thiên nhiên như ưu đãi chúng, mùa nào thức nấy từ trái cà na, trái bình bát, rồi mận xoài, sáng, trưa tôi đều thấy chúng thơ thẩn từ vườn này, qua vườn kia. Tất cả như vẫn còn đó, quen mắt đến độ như quên theo dòng thời gian hai chiều không vật nào đứng nguyên một chỗ. Nhiều kỷ niệm đã đội nón ra đi, đã trở thành hình sương, bóng khói. Biết tìm lại đâu một lần thứ hai.
Tờ mờ sáng mẹ tôi thức dậy quét sân sàn sạt, tiếng chổi đánh thức mọi người trong nhà, chị vo gạo nấu nồi cháo sáng, tôi cho gà vịt ăn, người nào có việc nấy giữa làn khói vây phủ. Từ đống lá mận mẹ gom lại, khói tỏa ra lượn lờ quyện trong sương, hòa trong tia nắng đầu ngày, buổi sáng êm ả thanh bình làm sao, trong khói sương còn có tiếng chim hót ríu rít. Dường như cuộc sống chẳng có việc thúc bách như ở chợ.
Ở quê ao, hồ xung quanh nên đêm xuống rất nhiều muỗi mòng. Buổi chiều mẹ quét sân lần nữa rưới nước để đó, sụp tối bà ra đốt như bếp hun muỗi. Khói nồng ấm lan ra khắp sân, bay vô nhà, mùi khói nồng nàn làm sao, chúng tôi đứa ngồi học bài, đứa ngồi coi sách không con muỗi nào cắn. Đêm ở thôn quê, nhà nào cũng leo lét ánh lửa, người đốt rơm hun trâu bò, kẻ đốt phân khô, chẳng ai hiểu đấy là việc vệ sinh môi trường như ngày nay.
Đến mùa lá rụng nhiều, mẹ ví đôi ba bồ lá khô ví để góc nhà. Nếu như ở miền Bắc có cây bàng lá to xòe, mùa thu lá chín đỏ rụng xuống được người làm chất đốt. Nhà văn Nhất Linh qua đoạn văn tả hai đứa trẻ đi nhặt lá bàng ngồi chờ gió lên. Ngày trước đoạn văn được trích giảng vào sách giáo khoa, tuy nhiên có gì đó thật xót xa. Ở đây mẹ tôi nhà không phải thiếu củi, cũng chẳng phải hà tiện, mẹ không biết xài tiền mà lại làm ra tiền. Thật là tiện lợi một công hai chuyện, lá rụng nhiều rồi hóa thành rác chỉ thêm dơ bẩn, có thể chiếc lá cũng không nghĩ tới chức năng mình sẽ được hóa khói. Mẹ cứ thong thả cho từng nắm lá khô vô bếp, cứ thong thả nước sôi, thong thả nồi cám heo chín.
Có câu thơ “Tiền không là lá em ơi”, nhưng với mẹ tôi, mỗi lúc heo đúng lứa đem cân, số tiền lời tính ra phải có tiền của lá khô đem lại. Tôi bồi hồi nhớ lại hình ảnh mẹ, giờ đây quê cũ vẫn còn đó hàng cau lơ thơ, mấy gốc mận, mà con người lại khác xưa. Lá rụng, mấy đứa cháu quét rồi tấp đâu đó dơ bẩn hoặc là đem đổ xuống mương rạch. Cuộc sống thôn quê giờ đã đầy đủ tiện nghi, có nhang hun muỗi, có thuốc xịt muỗi, ai đi gom lá lại đốt muỗi chiều chiều. Ghe củi tràm, lại chẻ sẵn chở đến tận nhà, lúc củi khan hiếm thì xài bếp dầu, có người đã sắm bếp ga. Cuộc sống tiện nghi nhưng sông, rạch ao hồ thôi còn trong trẻo soi bóng mây trắng mùa hạ ngày nào, và nhất là không để ý bao nhiêu cánh rừng tràm trở nên xơ xác, tàn tạ do việc lấy củi đốt mà ra. Tiện nghi dẫn tới bận rộn, thôn quê ngày nay như cũng ít người nấu cơm sớm mà sáng sáng kéo nhau ra quán cà phê. Nhà quê giờ đây nhất, nhất cái gì cũng tiền, nhiều người rời bỏ quê lên thành kiếm sống.
Khói. Khói. Cái mùi nồng nàn từ buổi thơ ấu đầu đời đeo đẳng người cho đến lúc cuối đời. Một lần tôi bắt gặp một người đang đi chợt dừng xe lại, nhìn nhà bên đường đốt lá khô. Tôi cũng dừng lại quan sát thấy gương mặt anh như ngây dại ra. Tôi tự hỏi anh là ai, khói mà cũng làm anh xúc động đôi mắt mơ màng như nhìn về phương trời nào.
