Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) đang mang lại bước đệm lớn cho nhiều ngành hàng xuất khẩu. Gần 99% dòng thuế sẽ được xóa bỏ sau 7 năm thực thi, giúp dệt may, da giày, gỗ, nông sản chế biến, thủy sản… có lợi thế rõ rệt tại thị trường 450 triệu dân EU. Chẳng hạn, với cà phê, mức thuế 7-11% cũng đã về 0%, giúp sản phẩm Việt Nam cạnh tranh hơn so với Brazil hay Indonesia.
"EVFTA được xem là 'đòn bẩy vàng' cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) của Việt Nam, nhưng điều này chỉ đúng khi doanh nghiệp tuân thủ theo quy định", bà Nguyễn Thị Phượng, Giám đốc điều hành Công ty TradeComply nói và cho biết thêm, một lỗi nhỏ trong tuân thủ cũng có thể khiến doanh nghiệp mất toàn bộ ưu đãi. Các lỗi thường gặp gồm áp sai mã HS, không đạt tỷ lệ hàm lượng giá trị khu vực tối thiểu 40% hoặc thiếu chứng từ như C/O mẫu EUR.1.
Cà phê là một trong những mặt hàng nông sản của Việt Nam cho lợi thế giảm thuế suất về 0% nhờ EVFTA. Ảnh: Nguyễn Thủy.
Ngoài ra, rào cản phi thuế quan ngày càng khắt khe: từ an toàn thực phẩm, kiểm dịch, nhãn mác đến tiêu chuẩn môi trường và trách nhiệm xã hội. Hiện nay, 60% container quốc tế bị chậm thông quan mỗi ngày, trong đó việc nhập liệu thủ công và sai mã HS làm tăng thêm 20-30% chi phí tuân thủ.
Bắt đầu từ năm 2026, Cơ chế điều chỉnh carbon biên giới (CBAM) sẽ áp thuế carbon lên sắt thép, xi măng, nhôm, phân bón nhập khẩu. Cùng thời điểm, Quy định chống phá rừng của châu Âu (EUDR) buộc sản phẩm cà phê, gỗ, cao su phải có truy xuất nguồn gốc, chứng minh không gây mất rừng. Ngoài ra, EU còn siết chặt các chuẩn ESG về lao động và môi trường trong chuỗi cung ứng. Nếu không đáp ứng, doanh nghiệp Việt có nguy cơ bị loại khỏi thị trường.
Các chuyên gia nhận định, thương mại quốc tế giờ đây không chỉ xoay quanh giá cả và logistics, mà mấu chốt nằm ở việc tuân thủ tiêu chuẩn. Doanh nghiệp chủ động đáp ứng quy định sẽ không chỉ tiết kiệm chi phí, giảm rủi ro pháp lý, mà còn nâng cao năng lực đàm phán và mở rộng thị phần.
Bà Nguyễn Thị Huế, đại diện Tập đoàn Vina T&T, cho biết: Sau hơn 10 năm kiên trì tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế và theo đuổi định hướng phát triển bền vững, Vina T&T đã đưa nhiều loại trái cây Việt như thanh long, nhãn, xoài, dừa, sầu riêng đông lạnh… chinh phục thành công những thị trường khó tính nhất gồm Mỹ, EU và Úc. Việc đáp ứng nghiêm ngặt các tiêu chuẩn quốc tế, đặc biệt trong lĩnh vực phát triển bền vững và ESG, đã giúp Vina T&T được ghi nhận là một doanh nghiệp xanh và bền vững.
Giám đốc điều hành Công ty Cà phê quốc tế Minh Phát Nguyễn Thị Hồng Thúy cho biết, từ khi Hiệp định EVFTA có hiệu lực, doanh nghiệp đã tận dụng tốt ưu đãi thuế quan để mở rộng xuất khẩu vào châu Âu.
Từ ngày 8/1/2025, Liên minh châu Âu (EU) nâng tần suất kiểm tra mặt hàng sầu riêng Việt Nam, do đó buộc các doanh nghiệp phải tuân thủ chặt chẽ các yêu cầu về tiêu chuẩn chất lượng. Ảnh: Nguyễn Thủy.
Thuế suất nhập khẩu cà phê Việt Nam vào EU về 0% theo Thỏa thuận EVFTA, giúp giá thành cạnh tranh hơn, mang lại lợi thế 3.000-5.000 USD mỗi container và sản lượng tăng mạnh so với trước. Tuy nhiên, để hưởng ưu đãi, doanh nghiệp phải chứng minh rõ xuất xứ nguyên liệu từ Việt Nam, đáp ứng nhiều rào cản kỹ thuật và tiêu chuẩn chất lượng nghiêm ngặt như ISO, HACCP.
"Minh Phát hiện xuất khẩu sang Đức, Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha, trong đó mỗi thị trường có yêu cầu riêng: bao bì hai ngôn ngữ, tiêu chuẩn nhãn mác, hay sản phẩm chuyên biệt cho nhà hàng, khách sạn và siêu thị", bà Hồng Thúy nói và cho rằng, để hoàn thiện một lô hàng đạt chuẩn EU, doanh nghiệp cần từ 6 tháng đến 1 năm, trải qua nhiều khâu từ chọn nguyên liệu, sản xuất, đóng gói đến kiểm định chất lượng.
Do đó, ngoài việc tận dụng lợi thế thuế quan, doanh nghiệp phải thường xuyên cập nhật quy định mới và làm việc trực tiếp với từng khách hàng để điều chỉnh sản phẩm phù hợp, mở rộng cơ hội xuất khẩu bền vững.
Bà Phan Thụy My - Trưởng Văn phòng Đại diện Thương mại bang Rheinland-Pfalz (CHLB Đức) tại Việt Nam - cho biết, bang Rheinland-Pfalz hiện dành nhiều ưu đãi cho doanh nghiệp quốc tế, trong đó có Việt Nam.
Bên cạnh lợi thế thuế EVFTA, bà Thụy My cho rằng, doanh nghiệp Việt xuất khẩu sang EU cần đặc biệt lưu ý các quy định mới như Quy tắc xuất xứ linh hoạt, CBAM và EUDR.
"Doanh nghiệp Việt muốn tận dụng cơ hội phải song song chuẩn bị về truy xuất nguồn gốc, minh bạch chuỗi cung ứng, cập nhật tiêu chuẩn kỹ thuật và môi trường, đồng thời chủ động tìm sự hỗ trợ từ hệ thống IHK để giảm thiểu rủi ro và khai thác lợi thế tại thị trường EU", bà Phan Thụy My nhấn mạnh.
Với EVFTA, “cửa” vào EU đã mở, nhưng để đi xa, doanh nghiệp Việt cần sự chuẩn bị kỹ lưỡng về hồ sơ, chứng từ, quản trị rủi ro và minh bạch chuỗi cung ứng.
