Từ 1/7/2025, Hòa Bình sáp nhập vào Phú Thọ, tạo nên một tỉnh mới có quy mô dân số, diện tích và cơ cấu vùng miền đa dạng hơn. Đặc biệt, các huyện vùng cao như Đà Bắc, Mai Châu, Lạc Sơn vốn thuộc tỉnh Hòa Bình cũ sẽ trở thành những vùng có tỷ lệ hộ nghèo cao nhất của Phú Thọ mới. Việc xây dựng chiến lược giảm nghèo giai đoạn 2026-2030 vì vậy phải dựa trên những bài học kinh nghiệm quý báu từ Hòa Bình - địa phương đã đạt kết quả giảm nghèo ấn tượng trong giai đoạn 2021-2025.
Nuôi cá lồng lòng hồ là một trong những mô hình chủ lực để giảm nghèo ở Hòa Bình. Ảnh: Tùng Đinh.
Thành tựu và bài học từ Hòa Bình
Theo Báo cáo Tổng kết thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025, Hòa Bình giảm tỷ lệ hộ nghèo từ 15,49% năm 2021 xuống 5,31% năm 2025, giảm hơn 10 điểm phần trăm chỉ trong 4 năm. Ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số, mức giảm còn mạnh hơn: từ 20,08% xuống 8,8%. Đây là mức giảm sâu và bền vững, được Chính phủ đánh giá cao.
Nền tảng của thành công này nằm ở phương thức quản trị hiện đại, nhất quán từ tỉnh đến xã; phân cấp mạnh, minh bạch thông tin, ưu tiên giảm nghèo đa chiều, đặc biệt là giảm nghèo thông tin. Sau sáp nhập, Phú Thọ mới sẽ thừa hưởng toàn bộ kinh nghiệm này và có thể phát triển thành mô hình giảm nghèo kiểu mẫu cho Trung du và miền núi phía Bắc.
Tuy nhiên, bối cảnh mới cũng đặt ra nhiều thách thức: sự chênh lệch giữa đồng bằng và vùng cao; tỷ lệ hộ nghèo cao tập trung vào nhóm dân tộc thiểu số; hạ tầng thông tin chưa đồng bộ; ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đến sinh kế nông nghiệp; và nhu cầu nâng cao năng lực quản trị ở cấp xã.
Năm nhóm giải pháp trọng tâm cho giai đoạn 2026-2030
Thứ nhất, kiện toàn bộ máy và phân cấp quyết liệt cho cấp xã. Bài học lớn nhất của Hòa Bình là: giảm nghèo chỉ hiệu quả khi cấp xã làm chủ cuộc chơi. Phú Thọ mới cần tiếp tục xây dựng cơ chế phân cấp rõ ràng cho xã và thôn bản; định kỳ kiểm tra, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ xã trong các lĩnh vực: giảm nghèo đa chiều, thống kê, quản lý dự án, chuyển đổi số cộng đồng. Một chính quyền cấp xã mạnh là nền tảng để chính sách đi đúng hướng, không bị hình thức.
Vùng trồng cam hữu cơ tại Hòa Bình. Ảnh: Tùng Đinh.
Thứ hai, tập trung vào sinh kế có chuỗi giá trị, tránh dàn trải. Kết quả của Hòa Bình cho thấy hỗ trợ sinh kế chỉ bền vững khi gắn với chuỗi giá trị. Phú Thọ mới cần rà soát lại toàn bộ mô hình sản xuất của các xã vùng cao, lựa chọn mô hình chủ lực như: cá lồng lòng hồ; dược liệu vùng núi; cây ăn quả đặc sản; chăn nuôi gia trại theo chuẩn an toàn; sản phẩm OCOP đặc sắc. UBND tỉnh cần đứng ra điều phối hợp tác xã-doanh nghiệp-người dân, ký cam kết bao tiêu sản phẩm, tránh tình trạng "được mùa mất giá".
Thứ ba, đột phá về giảm nghèo thông tin và kỹ năng số. Thông tin là "chiều nghèo mới" nhưng cũng là động lực thoát nghèo nhanh nhất. Phú Thọ mới phải đặt mục tiêu: phủ sóng 4G-5G toàn bộ vùng khó; nâng cấp toàn bộ đài truyền thanh cơ sở thành truyền thanh thông minh; xây dựng ít nhất 150 trạm thông tin cộng đồng; đào tạo kỹ năng số cho mỗi hộ nghèo ít nhất một thành viên. Theo kinh nghiệm Hòa Bình, giảm nghèo thông tin giúp tỷ lệ hộ nghèo thiếu kiến thức giảm gần 60% chỉ trong 4 năm.
Thứ tư, xây dựng cơ sở dữ liệu hộ nghèo - công cụ quản trị hiện đại. Hòa Bình đã công khai danh sách hộ nghèo ở xã, nhưng Phú Thọ mới cần tiến thêm một bước: xây dựng cơ sở dữ liệu hộ nghèo số hóa, liên thông từ xã đến tỉnh; tích hợp với dữ liệu dân cư, dữ liệu an sinh; cảnh báo sớm nguy cơ tái nghèo theo từng hộ. Cách quản trị này giúp chính sách chính xác, nhanh chóng, giảm lãng phí nguồn lực.
Thứ năm, tăng cường huy động nguồn lực xã hội hóa. Theo Báo cáo Tổng kết thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025, tỉnh Hòa Bình huy động 120 tỷ đồng Quỹ "Vì người nghèo", cùng sự tham gia của doanh nghiệp, tổ chức tôn giáo, hội đoàn thể. Phú Thọ mới với quy mô rộng hơn hoàn toàn có khả năng huy động nguồn lực lớn hơn nếu xây dựng được cơ chế minh bạch, công khai, có kiểm soát. Nhà nước giữ vai trò dẫn dắt nhưng xã hội phải cùng tham gia để tạo bền vững.
Kết quả giảm nghèo bền vững của tỉnh Hòa Bình để lại cho Phú Thọ mới một bài học lớn: giảm nghèo không phải là trợ cấp mà là tăng quyền năng cho người dân, giúp họ trở thành chủ thể phát triển. Một chính quyền kiến tạo phải tạo ra môi trường thuận lợi, thông tin đầy đủ, hạ tầng vững chắc, sinh kế bền vững và dịch vụ công hiện đại.
Kết quả ở Hòa Bình giai đoạn 2021-2025 là minh chứng rõ nét cho vai trò dẫn dắt của chính quyền trong quản trị phát triển. Bằng tư duy kiến tạo, điều hành linh hoạt và phân cấp mạnh mẽ, Hòa Bình đã đạt kết quả giảm nghèo sâu, toàn diện và bền vững, đặc biệt tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Các trụ cột như hỗ trợ sinh kế, đầu tư hạ tầng, giảm nghèo thông tin, phát triển kỹ năng số và huy động nguồn lực xã hội được tổ chức đồng bộ, đem lại tác động thực chất cho người dân.
Những thành quả này trở thành nền tảng quan trọng khi Hòa Bình sáp nhập vào Phú Thọ. Các bài học kinh nghiệm về phân cấp, quản trị dựa trên dữ liệu, sinh kế theo chuỗi giá trị, hạ tầng thông tin và minh bạch chính sách là cơ sở để Phú Thọ mới xây dựng chiến lược giảm nghèo giai đoạn 2026-2030. Muốn giảm nghèo thành công, chính quyền phải là trung tâm điều hành, còn người dân là chủ thể của sự phát triển.
